Sığırlarda Tüberküloz (Tuberculosis)

Tuberculosis Mycobacterium türü asit fast organizmaların neden olduğu bir kronik enfeksiyondur. Hastalık tüberkül denilen nodüllerin oluşmasıyla karakterizedir. Tuberculosis bazen akut seyrettiği de olur.

Tuberculosisin Etiyolojisi

Tuberculosis sığırlarda sıklıkla Mycobacterium bovis tarafından oluşturulur. M. avium ve M. Tuberculosis klinik belirtilere nadiren yol açarlar. Etken sporlu olmamasına karşın ısıya, kuraklığa ve dezenfektanlara orta dereceli dirençlidir. Direk güneş ışığından yıkımlanırken nemli, ılık ve korunaklı ortamlarda haftalarca canlı kalabilirler.

Tuberculosisin Epidemiyolojisi

Tuberculosis Dünyanın her yerinde görülmekle beraber bazı gelişmiş ülkelerde eradikedir. Tuberculosis sığırlarda ortaya çıkması insan sağlığı açısından olduğu kadar verim kaybı yönünden önemli bir hastalıktır. Tüberkülin testleri sonucu pozitif çıkması sonucu hastaların %90 nında tüberküloz lezyonu respiratorik olarak rastlanır. Hastaların % 19 unda trakeal mukusta Mycobacterium bovis bulunduğu için tüberküloz lezyonu bulunan tüm sığırlar potansiyel bulaştırıcıdır. Etken dışkıda 6-8 hafta, suda 18 gün enfektif kalır. Kapalı barınak sistemlerde yayılması daha kolay olur. Tuberculosis etkeni eksprasyon havası, balgamla karışık salya, dışkı, idrar, vagina ve uterus akıntısı, semen ve drene olan lenf yumrusu akıntısı ile dışarı atılır ve bunlarla bulaşma olur. Tuberculosis kapalı ahırlarda solunum sistemi ile olurken, meralarda bakılan sığırlarda ise sindirim yolu ile bulaşma olur. Buzağılara ise sütle bulaşma olmaktadır. Zoonoz bir hastalık olması yönüyle büyük önem taşımaktadır. Kontrol yapılmayan ahırlarda morbidite yüksek, mortalite düşüktür. İnkubasyon süresi uzundur.

Tuberculosis Klinik Semptomları

Klinik bulgular lezyonun yerleşim yerine göre değişirse de hastalık ilerleyici karakterizedir ve toksemi nedeniyle hastalarda halsizlik, zayıflama görülür ve ölüm kaçınılmazdır. Mycobacterium bovis neden olduğu hastalıkta klinik semptomlar belirgin olmamakla beraber hastalığı insanlara ve diğer hayvanlara bulaştırma riski vardır.

Hastalarda;

• Kronik kilo kaybı
• Değişken iştah
• Vücut ısısında zaman zaman yükselme
• Doğum sonrası semptomların belirginleşmesi
• Etkenin solunum sistemine yerleştiğinde yaş ve hafif öksürük vardır. Öksürük soğuk havalarda ve sabahları ortaya çıkar ve fareknsin palpasyonunda kolayca ortaya çıkar.
• Ölüme yakın dönemlerde dispne ve taşipne
• Oskultasyon muayenesinde sert veziküller sesler, sürtünme sesi ve bölgede afoni dikkati çeker. Afoni belirlenen bölgelerde peküsyonla muayenede mat ses gelir.
• Mediastrinal lenf yumruların şişme ve bu şişme rumende şişliğe neden olur.
• Retrofaringiyal lenf yumrularında büyüme yutkunma güçlüğü, hırılıtılı solunum ve salivasyona neden olur.
• Etken meme dokusunda ilk olarak üst kısma yerleşir ve meme dokusunu sertleştirir.

Tanı

Klinik bulgular tüberkülözdan şüphelendirir. Kesin tanı klinik rutin olarak PPD tüberkülin testi ile yapılır. Tanıda gamma interferon, ELISA ve PCR testinden de yararlanılır.

Ayırıcı Tanı

• Hastalık kronik zayıflama ve verim düşüklüğü ile seyreden hastalıklar, Aktinobacillosis, Lenfosarkoma, RPT, Aspirasyon Pneumonisi, Kronik Bronkopneumoni, Bulaşıcı Pleuropneumoni, Alerjik Rhinitis, Enzootik Nasal Granuloma ile karışabilir. Bu hastalıklardan kesin olarak tüberkülin testi ile ayırt edilir.
• Lenf yumrularının sadece baş bölgesinde büyümemesi ve lenf yumrularının fistülleşmemesi ile Aktinobasillosis ten
• Lökositosis ve lenfositosisin bulunmamasıyla Lenfosarkoma dan
• Ağrı deneylerinin negatif olması ve belirgin nötrofili gelişmemesiyle RPT den
• Pis kokulu burun akıntısı gelmemesi, akut seyretmemesi ve akciğerdeki bozukluğun ventral kısımlarında sınırlı kalmaması ile Aspirasyon Pneumonisi den ayrıllır.

Tuberculosisin Sağaltımı

Tuberculosis tedavi edilmez. Pozitif olanlar kesime sevk edilmelidir.

Korunma

• Başlangıç olarak net belirtmek isterim ki ihbarı mecburi hastalıktır.
• Tuberculosis çıkan işletmeler karantina uygulamasına sokulmalı ve devlet tarafından da tazminatlı bir hastalıktır.
• Pozitif olan hayvanlar sürüden ayırılır ve kesime sevk edilir.
• ekipman ve malzemeler dezenfekte edilmelidir
• Kesime gönderildikten sonra kalan hayvanlar 6 aylıktan büyük tüm sığırlarda 2 ay ve 4 ay sonra tüberkülin testi uygulanır. Bu son 2 teste de sonuç negatif çıkarsa karantina kaldırılır. Daha sonra 6 ayda bir tüberkülin testi uygulanır. Ancak 5 yılın sonunda negatif çıkarsa sürüye hayvan katılır.
• Ortak mera ve su kullanılması kaldırılması sadece işletmeye özel mera ve su temin edilmelidir.
• Tuberculosis çıkan işletmedeki negatif kalan hayvanlar ortak meraya salınmamalıdır.
• Daha detaylı bilgi için Sığır Bovine Tüberkülozu Yönetmenliği, 02.04.2009 tarih ve 27188 sayılı Resmi Gazete

Gözlem;

Bizim ülkemizde bırakın 5 yılı geçmesini, karantina uygulanmıyor ve hastalık yayılmada bahsettiğimiz gibi çok kolay yayılma gösteriyor ve özellikle kapalı ahırlarda tüberküloz olmayan sığır yok denecek kadar azdır. Kronik seyirli bir hastalık olduğu için beslenme şartları belli bir düzeyde tutulduğu müddetçe hastalık ortaya çıkması gerçekten uzun müddet kendini göstermiyor, tabi göstermemesi dez avantaj çünkü tüberkülin oluşan sığırlarda klinik semptom göstermese dahi yayılmasında rol oynadığı için insan ve hayvan sağlığını tehdit etmektedir. Bazı gelişmiş ülkeler zamanında tüberküloz çıkması sonucu bu 5 yıllık süreci ciddi bir şekilde ele almışlar ve uygulamaya koymuşlar. Ari işletmeler artıkça Tüberküloz yönünden eradike olmuşlar. Tabi günümüz Dünyasında mesafeler bu kadar kısaldığı bir düzende resmi olarak engellenmediği müddetçe hayvan hareketlerine de müsade ederlerse o zaman bu ülkelerde tekrar tüberküloz çıkmamasının bir sebebi yok. Sonuç olarak Tuberculosis den kurtulmak istiyorsak ilk yapılacak iş hayvan hareketlerini tamamen kısıtlamak. Bu kısıtlama kademeli olarak yapılması gerekir yani demek istediğim ilk olarak ilçe dışına hayvan alışverişini kesmek tabi bu biraz zor çünkü günümüzde öyle bir hareket var ki 1 hafta içinde doğudan alınan bir sığır karadenize sonrasında ege ye gidebiliyor. Hemde 3-4 alıcı değişiyor.ilk olarak bunlar engellenmeli. İlçe bazında sadece izin verilmeli. Sonrasında öncelik büyük işletmelerden başlanacak şekilde en azından ilk etapta 6 aylık tüberkülin testleri yapılmalı ve bu işlem aile işletmelerine doğru inilmelidir. Diyeceksiniz ki ben çiftlik kuracam hayvanı nerden alacam bu da tüberküloz yönünden ari işletmelerden alınacak ve uygun koşullarda sevk edilecek şekilde devlet kontrolünde gerçekleşecek.

Biz ülke olarak bunu yapar mıyız bence yapmayız çünkü bizde sağlık en son şeydir.