Sığırlarda Trichophytie (Kellik), deri, kıl ve tırnak gibi keratinize dokuların dermatofitler olarak adlandırılan ve başlıca epidermophyton, microsporum ve trichophyton genusuna bağlı mantar türleri tarafından invaze edilmesiyle oluşan bir hastalıktır. Bu patojen türler haricinde zaman zaman aspergillus veya candida türlerinin de hastalığa yol açtığı tespit edilmiştir.
Dermatofitler tarafından oluşturulan kıl dökülmesi, deride kepeklenme ve kabuklanma ile karakterize, ekonomik kayıplara yol açan buzağı ve genç sığırlarda daha çok rastlanan, enzootik, zoonoz hastalıktır.
Etiyolojisi
Sığırlarda Trichophytie etkenleri pratikte genel olarak Trichophyton verrucosum asıl etken olsa da Trichophyton mentagrophytes, Trichophyton equirum, Microsporum gypseum, M. nanum ve M. canis gibi diğer patojenlerde Trichophyton hastalığına neden olmaktadır.
Hastalık etkenleri yıllarca ahırlarda, malzemelerde aktif olarak kalabilirler. Karanlık, nemli, kapasitesinin üzerinde hayvan barındıran ahırlarda, hayvan nakillerinin yapıldığı kapalı ortamlarda bulunan hayvanlarda hastalığın görülme sıklığı fazladır. Gençlerde yaşlılara oranla, dişiler erkeklere oranda hastalığa daha sık yakalanırlar. Özellikle bağışıklık sisteminin gelişmesine paralel olarak görülme sıklığı azaltmaktadır. Hastalığın çıkışında mevsimlerde önemli rol oynamaktadır ki buna mukabil güneş ışığının az olduğu kış ve nemli havalarda daha çok rastlandığı, ilkbahar ve sonbahar aylarında da trikofitinin arttığı yazın tedaviye gerek kalmadan bile kendiliğinden iyileştiği tesbit edilmiştir.
Bulaşma enfekte hayvana ve materyallere temas yoluyla olur. Zoonoz olduğu için enfeksiyon temas yolu ile insanlara da geçmektedir. Persiste BVD ve BLAD lı buzağılarda daha şık ve şiddetli yakalnırlar. Kortizon kullanımları lezyonların şiddetini artırır.
Morbiditesi çok yüksek olabilir. İnkubasyon süresi 3-4 haftadır.
Klinik Semptomlar
- Lezyonlar genellikle baş bölgesindedir. En yaygın olarak göz çevresi, alın, yanak, kulak ve burun üstünde bulunurlar. Ayrıca boyun, sırt, sağrı bölgesinde de olabilir.
- Sağlam kıl örtüsünün yanısıra kıl dökülmesi olur
- Lezyonlar gri-beyaz renkte, asbest görünümde veya tebeşir tozu görünümde olamakla beraber çapları yaklaşık 3 cm olan kabartılar tarzındadır
- Lezyonlar başlangıçta nemli iken sonraları kurudur
- Kıl dökülmesinin yanında kepeklenmede vardır
- Kaşıntı yoktur ama bazen akneye bağlı görülebililir
Ayırıcı Tanı
- Deride genellikle dairesel, asbest görünümündeki lezyonların olması ve kaşıntının olmamasıyla Uyuz dan ayrılır.
Sağaltım
Sığırlarda Trichophytie kolaylıkla bulaşabildiğinden dolayı lezyonlu olan sığırların kısa süre içinde diğerlerinden ayrılmalıdır. Ahırların olumsuz koşulları giderilmelidir. Sığırların güneş varsa güneş ışığından yararlanmaları çok önemli ve hemen çıkarılmalıdır. Rasyonlar düzelmeli özellikle A vitamini ve Çinko eklenmelidir.
Klinik olarak sağaltımı 2 şekilde yapılabilir.
- Lokal Tedavi; Tentürdiyot %5 lik salisilik ait, gliserin iode, neguvon, thiabendazol, miconazole, clotrimazole içeren pomad, losyon ve solüsyonlarla yapılan bir tedavidir. Fırça yardımı ile kabuklar kaldırılır ve bu ilaçlardan biri uygulanır. Bunun yanında çiftçimizin deneyip bazen sonuç aldığı yanık yağ veya kına yakarak da tedavi olabilmektedir.
- Sistemik Tedavi; Çok ilerlemiş olgularda tüm vücuda yayıldığı için lokal uygulamalar çok zor olmaktadır bunun için Grisefulvin oral olarak 10-40 mg/kg dozunda 15 süreyle ya da thiabendazol 20 mg/kg dozunda 10 süre ile oral olarak verilebilir. Ama günümüzde mantar aşıları olduğu için bu uzun süreli tedaviye de gerek kalmamıştır. Son yıllarda mantar aşıları ile çok iyi sonuçlar almaktayız. Çoğu Trichophytie hastalığı tek doz aşı yeterli olurken, iyileşmeyenlerde olmaktadır. İyileşmeyen Trichophytie olgularında 2 inci veya 3 üncü doz aşı yapıldığında şahsen ben iyileşmeyen görmedim.
Tüm bu uygulamaların yanında ilk olarak da belirttiğim gibi güneş ışığı ve ahırın nem oranını düşürmek tedavide başarıyı artırır. Mutlaka bunlarla beraber aşı uygulanmalıdır.
Korunma
Sığırlarda Trichophytie korunmada risk faktörlerinin azaltılması çok önemlidir. Ahırlarının sıkışık olmaması nemli olmaması ve güneş ışığı alacak şekilde olmalıdır. Rasyonların özellikle A vitami ve Çinko yönünden yeterli düzeyde olmalıdır. Enfekte sığırlar enfekte olmayanlarla mutlaka ayrılmalıdır. Hastalığın sık görüldüğü işletmelerde koruyucu amaçlı aşı yapılmalıdır.