Sığırlarda Theileriosis, Theileria annulata (dispar, turkeistomica) (Akdeniz Sahil Humması – Tropikal Theleriosis) ülkemizde görülen etkendir. Theileria parva (Doğu Sahil Humması) tropik bölgelerde seyreder. Ayrıca T. Orientalis, T. Mutans, T. Sergenti, T. Velifera, T. Buffeli etkenleri vardır.
Sığırlarda Theileriosis Hastalığının Epidemiyolojisi
Tropikal theleriosis Kuzeydoğu Afrika, Orta-Batı ASya, Portekiz- Çin hattında seyretmektedir. Gençler daha duyarlıdır. İyileşenler taşıyıcı olduğundan parazitemilier enfeksiyon kaynağıdır. Bulaşmada Hyalomma türü keneler rol oynar. Bu nedenle daha çok kenelerin aktif olduğu ilkbahar, yaz ve sonbahar aylarında ortaya çıkar. Bir kenenin salyasında çok sayıda sporozoitler bulunduğundan, bir adet kene öldürücü enfeksiyon meydana getirebilir. Schizont formlarının çoğalması için kenelere gereksinim varken, eritrositler formlar için gereksinim yoktur. Bu nedenle eritrositer formlar iatrojenik yolla nakledilebilir. İntrauterin bulaşma da kaydedilmiştir. Enzootik bölgelerde prevelansı %100 e yakındır. Ölüm oranı yerlı ırklarda %2-3 iken, kültür ırklarında %90 ‘a çıkar.
Klinik Semptomlar
- İlk dikkati çeken bulgunun kenenin enfekte ettiği bölgenin lenf yumrusunda büyüme olmasıdır
- 1-2 gün sonra yüksek ateş (40.5-42 derece), iştahsızlık, rumen hareketlerinde yavaşlama, depresyon, durgunluk, kalp frekansı ve solunum sayısı artışı, harekette isteksizlik
- Daha sonra göz yaşı ve burun akıntısı, sistemik lenf yumrularında büyüme, anem, mukozalarda solgunluk ve dispne
- Daha sonra hafif sarılık
- Ateşin ilk dönemlerinde konstipasyon, daha sonra kanlı dışkı ve ishal
- Konjuktiva ve mukozalarda peteşial kanamaların görülmesi
- Şiddetli kilo kaybı
- Baen konvulsiyon ve tortikollis, beyin dokusu etkilenmesi
- Krinik olaylarda nadire schizontları içeren küçük deri nodülleri
Ayırıcı Tanı
- Lenf yumrularının şişmesi, sarılığın hafif olması ve genel durumun daha kötü olmasıyla Anaplasmosis ‘den
- Lenf yumrularının şişmesi, sarılık ve hemeoglobinurinin belirgin olmamasıyla Babesiosis ve ayrıca sağmallarda sütte kırmızılık olmamasıyla Leptospirosis ‘den
- Kene mevsiminde daha sık görülmesi ve karaciğer bölgesinde belirgin ağrı ile belirgin sarılık ve hemeoglobinurinin olmaması ile Basiller İkterohemoglobinuri ‘den
- Kene mevsiminde gözlenmesi ve yalnız doğumdan sonraki 2-4 haftalık dönemde sınırlı olmaması ile Puerperal Hemoglobinuri ‘den
- Lenf yumrularının büyümesi, gözyaşı ve burun akıntısının olmasıyla CGB ile karışsada, gözde keratitis ve ağızda kızarıklık bulunmamasıyla CGB ‘dan ayrılır.
En etkili ilaç Buparvaquone 2.5 mg/kg, im, 48 saat ara ile 2 kez uygulanır. Ayrıca Parvaquone 10-20 mg/kg im, 48 saat ara ile 2 kez, Menonctone 10 mg/kg im, Halofugione 1.2 mg/kg oral yolla 48 saat ara ile 2 kez uygulanabilir. Schizont formlarına kısmen 5-20 mg/kg oksitetrasiklinin günde 2 kez kullanılması yararlı olur. Antianemik ilaçlar verilmeli. Kanamalı hastalarda ise traneksemik asit gerekebilir.
Sığırlarda Theileriosis Hastalığından Koruma
Kene mücadelesinde yapılması çok önemlidir. Özellikle kültür ırklarında hastalığın yaygın olduğu yerlerde kene mevsiminden birkaç hafta önce aşı uygulanabilir. Enfeksiyonun kontrolu amacı ile oksitetrasiklin LA 20 mg/kg dozunda verilebilir. Eritrositer formlarının naklinin önlenmesi için iatrojenik hataların yapılmamasına dikkat edilmelidir.