Sığırlarda karaciğer apseleri, özellikle besi danalarında, ortaya çıkan karaciğer apseleri sektöre önemli ölçüde zarar vermektedir. Çoğunlukla mezbahada göze çarpan bu sorun karaciğerlerin imhası (atılması) ile büyük kayıplara sebep olur.
Klinik belirtiler çoğunlukla görülmez. Görülse bile birçok hastalığın belirtileri ile karıştığı için teşhisi kolay değildir.
Klinik belirtiler iştahsızlık, sancı, bazen hırıltı ve ateştir. Yemden yararlanma azalır. Performans (verim) düşüklüğü söz konusudur. Sonuçta besi danalarında beklenen randıman elde edilemez.
Sığırlarda karaciğer apseleri başka sorunlara da yol açar. Örneğin; akciğer apsesi, pneumoni (zatürre), ani burun kanaması ve endokarditis (kalbin iç duvarının yangısı).
Karaciğer apselerinin sebebi işkembe asidozudur. İşkembe asidozunun ardından hasara uğramış işkembe duvarını aşan ve kana karışan Fusobacterium necroforum ve Fusobacterium necroforum funduliforme (Biotype B) başlıca etiyolojiik ajanlardır.
Kan yoluyla karaciğere ulaşan bu hastalık etkenleri karaciğerde çeşitli çaplarda apseler oluşturur. Bu etkenlere çoğunlukla Trueperella pyogenes de eşlik eder. Ayrıca apseli karaciğerlerden stafilokok, streptokok gibi mikroorganizmalar da izole edilir. Son yıllarda ABD’de karaciğer apselerinden Salmonella enterica Serovar Lubbock adı verilen mikroorganizmanın da izole edildiği bildirilmektedir.
Sorun asidoz ve asidozun ardından meydana gelen rumenitis (işkembe yangısı), rumen iltihabı ile başlar. En önemli etken olan Fusobacterium necrophorum (Biotype A) kan yoluyla karaciğere ve ayaklara gider. Bu sebeple asidoz ile birlikte karaciğer apselerinin ve ayak çürüğünün birbiri ardından görülmesi sıklıkla rastlanan bir durumdur.
Bazen retikuluma (börkenek) batmış yabancı cisimlerin örneğin; çivi ,tel ,iğne gibi sivri cisimlerin oluşturduğu reticulo peritonitis traumatica (RPT) olgularında karaciğer de hasar görebilir .Böyle durumlarda yabancı cisim karaciğere batmış ve apseye yol açmış olabilir.
Sığırlarda karaciğer apseleri buzağılarda da şekillenebilir. Yeni doğan buzağılarda göbek dezenfeksiyonunun yapılmaması ya da yetersiz olması sebebiyle göbek yoluyla kana karışan mikroorganizmaların karaciğere ulaşması apse oluşumuyla sonuçlanır.
Karaciğer apseleri oluştuktan sonra tedavisi söz konusu olmaz. Tek çare koruyucu hekimliktir
Sığırlarda Karaciğer Apseleri Koruyucu Hekimlik
İşkembe asidozunun önlenmesi için dikkat edilmesi gerekenler koruyucu hekimliğin temelini oluşturur.
İyi bir sürü yönetimi, yemlik kontrolü başlıca önlemlerdir. Yemlere sodyum bikarbonat (yemek sodası) ve benzeri tampone edici maddelerin katılması yararlıdır.
Saccaromyces cereviciae (canlı maya) kullanılmasının asidoza ve dolayısıyla karaciğer apselerinin oluşumuna engel olduğu yapılan araştırmalarla ortaya konulmuştur.
Canlı mayanın sistemli olarak her gün önerilen miktarda yemlere katılması gerekir.
Yurt dışında Fusobacterium necroforum ve Trueperella pyogenes antijenleriyle hazırlanmış aşılar vardır. Hem karaciğer apselerinin hem de ayak çürüğünün önlenmesi için kullanılır.
Yukarıdaki bilgiler ışığında buzağıların göbek kordonu dezenfeksiyonuna dikkat etmek, 2 saat arayla iki kere göbek kordonu dezenfeksiyonu yapmak şarttır.
İleride inek olacak düvelere mıknatıs yutturulması ihmal edilmemesi gereken bir uygulamadır.
Gerek süt sığırcılığında gerekse besicilikte asidozu önlemek, başta karaciğer apseleri ve ayak çürüğü olmak üzere, birçok sorunun oluşumunu engelleyecektir.
Doğru yapılmış bir rasyon ve rasyonun hayvanlara doğru bir biçimde sunulması dikkatle uyulması gereken sürü yönetimi ilkeleridir.