Sığırlarda kalıtsal kusur ve hastalıklar. Her ırk bazı genlerin taşıyıcısı olabilir. Modern DNA testleri son yıllarda bu tip genetik kusur ve hastalıkların tanınmasına yardımcı olmuştur. Bu genetik problemler resessif genlerle ilgili olup, buzağıya ebeveynlerinden geçmek suretiyle ortaya çıkarlar. Bunlara birkaç örnek verecek olursak; Zik-Zak hastalığı, BLAD, CVM, katırtırnaklılık gibi problemleri sayabiliriz.
En önemli konu genetik bozuklukların ve potansiyel taşıyıcıların belirtilmiş olmasıdır. Böylece çiftliklerde taşıyıcı eşleşmelerinin önüne geçilebilir. Suni tohumlama boğalarında yıllar içerisinde istenmeyen resessif genlerin taranması suretiyle görülme sıklığı azaltılmaktadır.
Bazı genetik bozukluklara göz atalım
Dwarfism (Cücelik)
Resessif bir gen tarafından oluşturulur. Birçok ırkta görülebilir. Buzağı çok küçüktür. Gelişemez.
Weaver, Zik-Zak hastalığı – Progressive degenerative Myeloensefalopati
Resessif bir gen oluşturur. Buzağı normal iken 6-9 aylık olduğunda aniden ortaya çıkar. Buzağı genellikle 10-12 aylıkken ölür. Brown Swiss ırkına ait bir bozukluktur.
W = Weaver taşıyıcısı
TW = Weaver taşıyıcısı değil
Spinal Muscular Atrofi (SMA)
Resessif gen ile geçer. Brown Swiss ırkına özeldir. Buzağının kas fonksiyonları bozuk olup, ayakta duramaz.
M = SMA taşıyıcısı
TM = SMA taşıyıcısı değil
Limber Legs, Çarpık ayaklılık
Jersey ırkına özel resessif bir problemdir. Ölü doğum söz konusudur. Ancak buzağı canlı doğarsa ön ayakları birbirine dolaşık ya da çapraz, arka ayakları yana açıktır. Buzağı ayakta duramaz.
Recto Vaginal Constriction (RVC), Rektovaginal Daralma
Jersey ırkına ait bir bozukluktur. Rektum elastik değildir.
Mule Foot, Katırtırnaklılık (syndactyly)
Resessif bir gen tarafından oluşturulur. İki yerine tek tırnak mevcuttur. Holstein ırkına ait bir genetik bozukluluk olup, hasta doğan buzağılar ayakta duramaz, yürüyemez. Taşıyıcılar pedigrilerde “MF” koduyla işaretlenirler.
DUMPS, Deficiencyof of Uridine Monophosphat Synthase, Üridin Monofosfat Sentezi eksikliği
Hastalığı resessif bir gen oluşturur. Gebeler 50-150 gün içinde yavru atarlar. Taşıyıcılar pedigrilerde DP, test edilmiş negatifler TD kodlarıyla işaretlenirler.
BLAD, Bovine Leucocyt Adhesion Deficiency – Sığırlarda Lökosit bağlanma eksikliği
1988 yılında tanımlanmış resessif bir gen tarafından oluşturulan kalıtsal bir bozukluktur. Buzağılar normal görünmekle birlikte enfeksiyonlarla mücadele etme yetenekleri eksiktir. Zaten birkaç ay içinde ölürler. Holstein ırkına özel bir bozukluktur. Pedigrilerde taşıyıcılar BL, test edilmiş negatifler TL kodlarıyla gösterilirler.
CVM, Complex Vertebral Malformation, Omurga Bozukluğu
Holstein ırkına özel bir hastalıktır. 2000 yılında teşhis edilmiştir. Resessif bir gen tarafından oluşturulur. Çoğunlukla hastalık buzağının atığı ile sonuçlanır. Doğum olsa bile buzağı kısa boyunlu, kısa vücutlu, eklemleri bükük olarak doğar. Pedigrilerde taşıyıcılar CV, test edilmiş negatifler TV kodlarıyla belirtilirler.
SAA (Örümcek Ayak)
Aradnomedia ve Arthrogryposis (SAA) gebeliğin başlangıcında irsiyet ile geçen bir nöromuskular bozukluktur. Buzağılar hem kas hem de kemik deformasyonu ile doğarlar. ABD’de de sadece iki vaka belirlenmesine rağmen Avrupa’da çok fazla sayıda görülmemiştir. Çünkü bir boğa ailesi fazla kullanılmıştır.
Spiderleg taşıyıcısı değil = TA
SDM (Spinal dismiyelinasyon)
SDM sığırlarda bulunan oldukça yeni bir anormalliktir. İlk kez 1993’te Almanya’da teşhis edildi ve bozukluklar SMA ile benzerlikler gösterdi. Ancak farklı bir anormallik olduğu görülmüştür. SDM de buzağılar etkilenmekte olup, daha erken sürede başlamaktadır. SMA ile ilgili belirtiler, doğumdan 2-12 hafta sonra ortaya çıkarken, SDM’nin etkisi doğumdan hemen sonra buzağıda görülmektedir. Buzağı doğumdan sonra ayağa kalkamaz ve normal görülmesine rağmen arka bacaklarında spastik hareket mevcuttur. SDM’nin de resesif bir gen olarak aktarılmakta olduğuna inanılmaktadır. Bu geni bulunduran iki taşıyıcı hayvanın eşleşmesi halinde her 4 yavrudan birinde olacak şekilde ortaya çıkar.
Sığırlarda Kalıtsal Kusur ve Hastalıklar Pedigrilerde Kullanılan Genetik Kodlar
- BL BLAD taşıyıcısı
- TL BLAD negatif BLAD taşıyıcısı değil
- CV CVM taşıyıcısı
- TV CVM negatif CVM taşıyıcısı değil
- DF Dwarfism cücelik taşıyıcısı
- DP DUMPS taşıyıcısı
- TD DUMPS negatif DUMPS taşıyıcısı değil
- MF Mule Foot
- TM Mule foot negatif Mule foot taşıyıcısı değil
- PG Prolonged gestation (gebelik süresi uzun)
- PT Pink Tooth (pophyria) pembe diş hastalığı
- RC Kırmızı tüy geni taşıyıcısı
- TR Kırmızı renk taşıyıcısı değil
- HL Tüysüzlük (Hypotrichosis)
- PC Polled (boynuzsuzluk) (Dominant baskın bir gen olup, birçok ırk için pozitif yönde kullanılmaktadır. Son yıllarda Holstein ırkında da tanımlanmıştır.)
- IS Imperfect Skin (Ölümcül, resessif gen) Epitheliogenesis imperfecta
- BP Bulldog (ölümcül resessif gen) Achodroplasia (gebeliğin 6-8.aylarında atıkla sonuçlanır.)
- B/R Black/Red Siyah / Kırmızı