Sığırlarda Bakır (Cu) Zehirlenmesi
Sığırlarda Bakır (Cu) Zehirlenmesi primer ve sekonder olarak meydana gelir.
Primer olarak aşırı miktarda alınmasıyla akut veya daha çok uzun süreli alınmasıyla kronik şekilde oluşur. Molibden, demir ve sülfür gibi emilimi inhibe eden faktörlerin yokluğu rol oynar.
Sekonder olarak pirozolidin alkaloidleri gibi hepatotoksik bitkilerin (Senecio spp., Heliotropium europaeum, Trifolium subterraneum yer altı yoncası vb.) karaciğerde bakır birikimine sebep olmasından kaynaklanır.
Zehirlenmeyeyok açan kaynaklar;
- Tarımda bakırlı birleşiklerin kullanılması sonucu kontamine olan otlar ve bitkiler, örneğin göztaşı (bakırsülfat) kullanılmış zeytin yapraklarının yenmesi
- Bazı toprakların bakır bakımından zengin olması
- Endüstri atıkları ile kontaminasyon
- Yüksek dozda bakır preperatlarının verilmesi
Sığırlarda koyunlara göre daha az görülür. Jersey ırkı sığırların daha duyarlı olabildiği söylenmektedir. Bakır vücutta karaciğerde depolanır ve belli bir yoğunluğa ulaştıktan sonra kana geçer bakır akut intvaskuler hemolitik krize yol açar. Bu nedenle karaciğer hastalığı olanlar daha duyarlıdır.
Klinik Semptomlar;
Akut;
- Sancı ile birlikte şiddetli depresyon, hızlı gelişen kollaps
- Bazen yeşil renkli ishal
Kronik;
- Ani başlayan iştahsızlık, depresyon, rumen hareketlerinin kaybolması
- Hemolitik anemi ve ikterus sonucu mukozalarda solgunluk, sarılık ve kirli kahverengi görünüm
- Meme başlarında siyanöz, hemoglobinuri ve methemoglobinemi
- Bazen abort, ataksi, başı dayama, solunum güçlüğü, fotosensitizasyon
Ayırıcı Tanı;
- Yüksek ateşin olmaması ve ken enfestasyonu ile ilişkinin bulunmaması ile Babesiosis ‘den
- Mukoza ve konjuktivalarda gri kahverengi renk ve şiddetli solunum güçlüğü olmaması, kalp frekansının aşırı yükselmemesi ile Nitra Nitrit Zehirlenmesi ‘den
- Laktasyon piki dönemi ile sınırlı olmaması ve mukozalarda kahverengimtrak renk gözlenmesi ile Puerperal Hemoglobinuri ‘den
- Yüksek ateşin bulunmaması ve mukozalarda kahverengimtrak renk görülmesi ile Basiller İkterohemoglobinuri ‘den ayrılır.
Sağaltım;
Bakır kaynağı biliniyorsa ilk iş hayvanın ortamdan uzaklaştırılması gerekir. Amonyum thiomolybdate günde 100-500 mg oral yolla 3 hafta kadar verilmeli. Sodyum tiyosülfat oral yolla günde 300-1000 mg 3 hafta kadar verilmesi yararlı olmaktadır. Koyunlarda 2.7 mg/kg dozda iv 2-3 gün süre ile 3-6 kez uygulanan amonyum tetrathiomolybdate sığırlarda da yararlı olabilir. Buzağılara kalsiyum versanate 70 mg/kg dozda intravenöz uygulanabilir.
Korunma;
Etiyolojik nedenlerden korunmalıdırlar. Riskli yerlerde rasyona molibden eklenebilir. Erişkin süt sığırlarında rasyonun kuru maddesindeki minumum bakır düzeyi 12 mg/kg olmalıdır. Sığırların maksimum tolere edebileceği rasyondaki bakır miktarı 100 ppm Dir. Diğer yandan hayvan başına günlük miktar 800 mg pek aşmamalıdır.