PETaz enzimi, günlük hayatımıza birçok fayda sağlayan plastikler, etilen ve propilen gibi monomerlerin sıcaklık ve basınç altında polimerleşmesiyle oluşturulur. Plastik üretimi yapmak madenlere göre kolay ve ucuz olması sebebiyle endüstriyel olarak çok tercih edilmektedir. Plastik kullanımı, dünya genelinde son kırk yıl içerisinde büyük bir yaygınlık kazanmıştır. Günümüzde ise Kuzey Kutbu’na yağan kar tanelerinden Pasifik Okyanusu’nda oluşan devasa çöp adalarına varıncaya dek gezegenin her köşesine dağılmış durumdadır. Bu durum çevre kirliliği açısından çok büyük bir sorun haline gelmiştir. Hayatımızı kolaylaştıran bu malzemelerin doğada kendiliğinden yok olma süreleri çok uzun olduğundan çevre ve canlılar üzerinde olumsuz etkileri göz ardı edilemeyecek kadar çoktur. Her yıl üretilen 400 milyon ton plastik atığın büyük bir kısmı ayrışmadan önce yüzlerce yıl bekleyeceği çöp alanlarına ya da doğal ortamlara atılmaktadır.
Bilim insanları bu sorunların üstesinden gelebilmek için polimerlerin geri dönüşüm süreçlerini verimli hale getirmeyi ve doğada biyolojik olarak parçalanarak yok olmalarını sağlayacak yöntemler üzerinde çalışmalarını yoğunlaştırmışlardır. Uluslararası bir araştırma grubu, paketleme ve tekstil alanlarında en sık kullanılan polimer türlerinden biri olan polietilen tereftalatı (PET) biyolojik olarak parçalayabilen enzimin verimliliğini artırmayı başardı.
PETaz enzimi ile ilgili ilk bilgilere göre Japonyalı bilim insanları, çöp biriktirme alanında tesadüfen bir bakteri (Ideonella sakaiensis) keşfetmiş ve bu bakterinin ürettiği bir enzim (PETaz) özellikle PET şişelerini parçaladığını tespit etmişlerdir. Bu buluş çöp sorunu altında ezilen dünya için bir umut ışığı yaratmış ve tüm çevrelerde heyecana neden olmuştur.
Günümüzde giderek artan plastik kirliliğini engellemek için, düşük maliyetli bir çözüm yolu olarak bu plastik yiyen bakteriler gösteriliyor. Portsmouth Üniversitesi ve NREL’den(National Renewable Energy Laboratory=Ulusal Yenilenebilir Enerji Laboratuvarında) araştırmacılar da bakterilere süper enzim tasarlayarak, plastiği 6 kat daha hızlı sindirecek hale getirmeyi başardı. Ideonella sakaiensis plastikleri enerji kaynağı olarak kullanıyor. PET yani Polietilen-tereftalat polimeri şampuan şişelerinden, kola şişelerine kadar birçok yerde kullanılıyor. Japonların bulduğu bu bakteriyse, materyali haftalar için tümüyle parçalayabiliyordu.
Bu yeniliklerin, uzun süredir biriktirdiğimiz milyarlarca ton plastiği ayrıştırmak üzere güçlendirilebilmesi için biraz zaman gerekiyor. Bilimi kullanarak doğal olmayan maddeleri ayrıştırma konusunda doğaya bir yardım uzatabiliriz. Biyolojik geri dönüşümü hızlandıracak yeni yöntemler, yeni enzimlerin geliştirilmesi hala önemli araştırma konularından biridir.
Kaynakça
ytubiyogen. org
inovatifkimyadergisi
bilimteknik tübitak
biomedya. com