Mitokondri günümüzün gittikçe karmaşıklaşan tıp teknolojisi her adımda ayrı bir tartışmaya neden olabilmekte, her teknik aşamada yeni yeni etik problemler gündeme gelebilmektedir. Son yıllarda en çok konuşulan konulardan biri de mitokondri ve mitokondri nakli terimi oldu. Uzmanların tüp bebekte gelecek vaat eden bir yöntem olan mitochondria nakliyle, gebelik önündeki engeller kaldırılmaya çalışılıyor. Peki, mitokondri ve mitokondri nakli nedir?
Mitokondri Nedir?
Oksijenli solunum yapan bütün ökaryot hücrelerde bulunup tüketilen gıdalardaki yağ asitleri, karbonhidrat ve proteinleri oksitadif fosforilasyon işlemiyle ATP ‘ye dönüştürülen kullanılabilir enerjiyi üreten organeldir. Prokaryot hücrelerde ve Memeli canlıların alyuvarlarında bulunmaz. Mitokondriyi hücrelerin enerji merkezi olarak düşünebiliriz çünkü gün boyunca vücudumuzun ihtiyaç duyduğu enerjiyi mitokondrilerimiz üretir.
Mitokondrinin Yapısı
Şekilleri küremsi veya uzun silindirik Çapları 0.5 – 1 μm, uzunlukları 2 – 6 μm arasında, sayıları hücre tipine ya da fonksiyona gör değişmektedir. Hücrenin enerji merkezi Mitokondride dört kısım vardır. Bu kısımlar dış zar, iç zar, zarlar arası (periferal) bölge ve matriks’dir.
Mitokondri dış zar kısmı iç zar kısmına oranla daha kalın ve düz bir yapıya sahiptir. Dış zar üzerinde porin denilen taşıyıcı proteinler bulunmaktadır. Mitokondrinin dışarıdan madde alış verişini bu porin denilen boşluklar sayesinde gerçekleştirir. Mitokondrinin iç zarı dış zara oranla daha geçirgen ve dar alanda geniş bir yüzey oluşturacak şekilde girintili ve çıkıntılı bir yapıya sahiptir. Bu kıvrımlı zar yapısı, solunum yüzeyini artırarak daha fazla enerji üretilmesini sağlar. İç zarın kıvrımlarına krista, iç zar içinde yer alan sıvıya ise matriks denir. Krista ve matrikste oksijenli solunumda görev alan enzimler bulunur. Ayrıca matrikste; mitokondriye özgü olan DNA, RNA ve ribozomlar yer alır. İç Zar ve Dış Zar arasında kalan bölgeye Zarlar arası (periferal) bölge denir.
Mitokondrinin Özellikleri ve Görevleri
- Mitokondri hücre içerisinde bölünüp çoğalabilme özelliğine sahiptir.
- Mitokondrinin görevi Oksijenli (O2’li) solunum ile ATP (Adenozin trifosfat) sentezini gerçekleştirmektir
- Mitokondri organeli, oksijenli solunum yapabilen ökaryotik hücrelerde bulunur.
- Mitokondrilerin büyüklük ve şekilleri bakterilerinkiyle benzerlik gösterir.
- Mitokondriler kloroplastlar gibi çift zara sahip organellerdir.
- Mitokondrinin kendisine ait ribozom, DNA (Deoksiribo nükleik asit) ve RNA‘ları (Ribo Nükleik asit) bulunmaktadır.
Mitokondri Nakli
Tüp bebek tedavisinde gelecek vaat eden yöntemlerden biri olarak gösterilen mitochondria nakli Kök hücrede mitokondri izole etmeyi başaran işlemdir. Yani vücuttaki yaşlanmayan hücreler alınarak kadının yumurtalarına nakledilir. Mitokondri nakli için öncelikle kapalı ameliyat yöntemi ile 5 milimetrelik doku alınıyor ve ardından özel bir işlemle bu dokudan öncü hücreler ayrıştırılıyor.
Kadın Hastalıkları, Doğum ve Tüp Bebek Uzmanı Doç. Dr. Volkan Turan, “Kadınların tüp bebek yöntemiyle gebe kalamamasının en önemli nedenlerinden bir tanesi; kaliteli yumurta bulunamamasıdır. Yaşla birlikte ortaya çıkan yumurta hasarının azaltılarak kalitenin artırılması embriyo gelişiminde önemli bir faktördür. Yumurtanın döllenerek bebek haline gelebilmesi için ihtiyaç duyulan en önemli parametrelerden biri enerjidir ve bu enerjinin sağlandığı yapı mitokondrilerdir.
Mitokondrilerin diğer organellerden farklı olarak kendi DNA ’ları mevcuttur ve yıllar içerisinde oluşan mutasyonlar mitokondrilerin gerekli enerjiyi üretememelerine neden olabilir. Bu da embriyonun bölünüp gelişmesinde çok önemli bir yeri olan enerjinin sağlanamamasına ve kalite kusurlarına yol açabilir. Mitokondri nakliyle bir nevi güçlendirilmiş yumurta elde edilip sorunlar aşılmaya çalışılıyor” diye konuştu.
Kaynakça
- dergipark. org.tr/tr/
- bilgeyik. com
- aysetolga. com
- yenibiyoloji. com
- fikir. gen.tr
- akademiportal. com