Maymun Çiçeği Virüsü hastalığı, Maymunların çiçek hastalığı, ender rastlanan bir zoonozdur; ilk kez çiçek hastalığının eradikasyonunu izleyerek endemi bölgelerinde zoonoz olarak tanımlanmıştır. Maymun çiçeği virüsü, Batı ve Orta Afrika’nın yağmur ormanları bölgelerinde, özellikle Kongo Demokratik Cumhuriyeti‘nde, sporadik olarak görülür.
Klinikte hastalık insandaki çiçek hastalığından ayır edilemez. Diğer hayvan çiçeği viruslarının aksine, maymun çiçeği virüsü insanda genelleşen infeksiyonlar yapar. 1983’de eski Zaire Cumhuriyeti’nde yapılan bir araştırmada 5 milyon nüfus arasında 83 vaka saptanmıştır.
Etiyoloji
Maymun çiçeği virüsü, maymun çiçeği hastalığının etkeni olup Afrika’da bulunur ve Variola virüsünün yakın akrabasıdır. Hastalık genellikle hayvanat bahçelerindeki ve laboratuvarlardaki maymunlarda görülür. Yabanıl yaşam sürdüren maymunlarda, şimdiye dek, bulunmamıştır.
Bulunduğu Canlılar ve Coğrafya Bölgeleri
1970 ve 1971 arasında Zaire’de insanlarda ilk kez, maymunlardan çiçeğe karşı aşılanmış olan insanlara bulaşan çiçek benzeri bir hastalığa rastlanmıştır. İnsan- insan şeklinde bulaşma, vakaların %20-30 kadarında görülmüş olup infeksiyon zinciri vakaların çoğunda üç elemanlı ve de birinde dört elemanlı idi (insan-insan-insan-insan) 1984’de Orta Afrika Cumhuriyeti’nde çiçeğe karşı aşılanmamış çocuklarda altı maymun çiçeği vakasına tanı konmuştur. Vakalar iyi gidiş göstermiştir. Zaire’de 1996’da Şubat Ağustos arasında “Kajai Oriental “bölgesinde (bugün Kongo Cumhuriyeti) bir maymun çiçeği salgınında 13 ayrı yerleşme yerinde 71 kişi hastalanmıştır; 6 vaka ölümle sonlanmıştır.
İnsan-insan bulaşma oranı %30 olan önceki salgınların aksine, bu defa bu oran %71 olmuştur. Sadece çocuklar değil, aşılanmamış olan gençler de hastalanmıştır. 1997 ilkbaharında aynı bölgede 170 kişinin hastalandığı yeni bir salgın olmuştur. 2003 Mayısında, ilk kez, ABD’nin Wisconsin Illinois ve Indiana eyaletlerinde 20 hastaya maymun çiçeği tanısı konmuştur. Ev hayvanları gibi insanlarla iç içe yaşayan ve aslında köpek değil de tarla sincabı olan Prairie köpeği (Cynomys spp) denilen hayvanın virüsün çoğaldığı kaynak olduğu saptanmıştır. Bu hayvanların bir hayvan satıcısında Gana’dan getirtilen (ithal edilen) sıçanlarla (dev sıçan, Uromys spp) temasa gelmiş olabilecekleri ileri sürülmüştür.
Gabon’da aynı aileden 4 çocuk, aynı zamanda maymun çiçeği virusunun etken olduğu bir çiçek hastalığına yakalanmışlardır. Çocuklardan ikisi, iç organları tutan hemorajik humma tablosu ile kaybedilmiştir. Epidemiyolojik araştırmalar, insan-insan bulaşmasına ilişkin hiçbir ipucu vermemiştir.
Maymun Çiçeği Virüsü Hastalığında Bulaşma
Bugüne dek insanın nasıl infekte olduğu açıklanamamıştır. Seroepidemiyolojik bulgular, sadece maymunların değil, sincaplar, kirpiler ve pangolen ve diğerleri de infeksiyon zincirinde yer alabileceğini göstermiştir. İnsandan insana bulaşma ender görülür (%4 temas infeksiyonu); bulaşma zincirlerinde 4 halkadan fazlasının bulunuşu kanıtlanmamıştır. Maymunların, virüs için tek konak olup olmadığı veya onların da bulaşma zincirinde yer alışlarının, insan gibi, rastlantısal olup olmadığı kesin değildir. Ebola virusunun bulaşmasına ilişkin araştırmaların sonuçlarına göre, Afrika’da “bushmeat”denen maymun eti sevilerek yenmektedir ve buna bağlı olarak maymun virusları insana bulaşabilmektedir. Maymun çiçeği virusunun ABD’ne atlaması Mayıs 2003’de Afrika “dev sicanlar”ının ülkeye gelmesi ile gerçekleşmiştir.
Maymun Çiçeği Virüsü Hastalık Tablosu
Kuluçka devri, üç hafta (21 gün) kadar uzun olabilir. İki günlük prodromal devreyi izleyerek, ağır bir genel infeksiyon tablosu altında karakteristik çiçek benzeri ekzantemlerden oluşan ve 2-4 hafta süren dökmeler oluşur. Yanısıra lenfadenopati, çiçekle kıyaslandığında, daha belirgindir. Letalite %15 kadardır.
Belirtiler olan ateş, öksürük, baş ağrısı, kas ağrıları, ekzantem ve lenfadenit, Afrika kaynaklı kemiricilerle temasın bulunması durumunda maymun çiçeği kuşkusunu doğurmaladır.
İnfeksiyondan önce uygulanmış çiçek aşısı, maymun çiçeği virusu ile infeksiyon riskini azaltır ve klinik tablonun daha hafif olmasını sağlar.
Çayır (praire) köpeği ve diğer hayvanlar, maymun çiçeği virüsü infeksiyonu sonucunda ağır hastalanarak ölebilirler.
Kaynaklar
- Hutin, Y.J., R.J. Williams, P. Malfait et al.: Outbreak of human monkeypox, Democratic Republic of Congo, 1996 to 1997. Emerg. Infect. Dis. 7, 434-438, 2001.
- Khodakevich, L., R. Widy-Wirski, I. Arita et al.: Orthopoxvirose simienne de l’homme en République Centrafricaine. Bull. Soc. Pathol. Exot. Filiales. 78, 311-320, 1985.
- Meyer a, Esposito JJ, Gras F et al.: Premiére apparition au Gabon de monkey-pox chez I’homme. Med. Trop. 51, 53-57, 1991.
- Neubauer, H., U. Reischl, S.L. Ropp et al.: Specific detection of monkeypox virus by polymerase chain reaction. J. Virol. Methods 74, 201-207, 1998.
- Ropp, S.L., Q. Jin, J.C. Knight et al.: PCR strategy for identification and differentiation of small pox and other orthopoxviruses. J. Clin. Microbiol. 33, 2069-2076, 1995.
- Shchelkunov, S.N., A.V. Totmenin, I.V. Babkin et al.: Human monkeypox and smallpox viruses: genomic comparison. FEBS Lett. 509, 66-70, 2001.
- Zaucha, G.M., P.B. Jahrling, T.W. Geisbert et al.: The pathology of experimental aerosolized monkeypox virus infection in cynomolgus monkeys (Macaca fascicularis). Lab. Invest. 81, 1581-1600, 2001.
- Zoonosen Von Tier zu Mensch Übertragbare Infektionskrankheiten, H. Krauss, 2004, Zoonozlar Hayvandan İnsana Bulaşabilen İnfeksiyon Hastalıkları, Çeviri editörü Prof. Dr. Özdem Anğ, Nobel Tıp Kitabevleri, 193-194, 2011,
