Kuzularda hipotermi nedeni ile, doğumdan sonraki ilk gün içinde pek çok sayıda kuzu zayi olabilir. Hipotermi kuzunun anasından emdiği kolostrum sütü kanalı ile temin edebildiği metabolik enerjinin vücut fonksiyonlarını yürütmeye ve isi homeostasisini sağlamaya yeterli olmaması sonu ortaya çıkar.
Başlıca sebepleri:
- Güç doğum sebebi ile kuzunun halsiz düşmesi, fötal glikoz rezervlerini tüketmesi, doğumdan sonra ayağa kalkıp anasını emememesi veya emebildiği kolostrum miktarının az olması,
- Ananın cılız ve bakımsız olması nedeni ile memede yeteri miktarda kolostrum bulunmaması,
- Ananın ölümü veya kesimi sebebiyle kuzunun öksüz kalması, İkizlik, üçüzlük gibi nedenlerle kuzulardan birinin yeterince emme imkanı bulamaması,
- Kalabalık ağıl içinde doğan kuzunun kalabalıkta sıkışması, ananın kuzuyu rahat emdirememesi,
- Koyunun doğum yaptığı yerin çok soğuk ve rüzgarlı olması, zeminin soğuk olması, henüz yeni doğmuş kuzunun üşümesi,
- Yeni doğmuş bir kuzunun vücut yüzeylerindeki sivi evapore olurken vücut yüzeyini soğutur. Ananın mecalsizlik veya analık iç güdüsünün zayıflığı gibi nedenlerle kuzu ile ilgilenmemesi de islaklığın uzun süre devam etmesine ve kuzunun çok ısı kaybetmesine neden olur.
- Embriyonal devrede kuzunun gelişme durumu da önemlidir. Ananın gebelik süresince geçirdiği hastalıklar ve beslenme yetersizlikleri sebebi ile kuzu doğuştan cılız, küçük cüsseli ve mecalsiz olur, embriyonal dönemde vücutlarında depolanmış olan enerji miktarı (glikojen) de az olur.
- Yeni doğan kuzunun üşümemesi, kendi vücut ısısını fizyolojik sınırlar içinde tutabilmesi için doğumdan sonraki ilk saatlerde mutlaka anasını emmesi gerekir. Çünkü embriyonal enerji rezervleri saatler ilerledikçe tükenmeye yüz tutar. Doğduktan sonra hiçbir şey içirilmeyen bir kuzu 12 saatten sonra hipoglisemik komaya girebilir.
Kuzularda Hipotermi ve Hipoglisemik Koma Belirtileri
Yukarda belirtilen sebeplerle vücuttaki glikoz rezervleri tükenmeye yüz tutar, kanda glikoz seviyesi düşer. Doğumdan sonraki ilk günün sonlarında veya ikinci günde, kuzu durgun, bitkin, uyuşuk bir duruma gelir dış uyarılara karşı tepkileri giderek körleşir. Koma halinde yerde yatar ve birkaç saat içinde ölür. Beden ISISI 35 C° ve daha aşağı düşer; kulaklar, deri ve ekstremiteler soğur. Bir kaç saat içinde ölür.
Tedavi
Sağaltım için mutlaka Hekim ‘inize başvurun. Burada yazılan tedaviler bilgi amaçlıdır. Burada verilen bilgilerle tedavi edilmeye çalışılan hastanın oluşabilecek olumsuz tüm sonuçlar için hiçbir sorumlukluk kabul edilmez.
Hipoglisemik komaya girmiş kuzuları kurtarmak çoğu kere mümkün olmaz. Bu duruma düşmüş kuzulara emzirme yaptırmak dahi giderek zorlaşır. Kuzunun anasını ememediği ilk saatlerde anlaşıldı ise, kendi anasını veya aynı gün doğum yapmış bir başka koyunu sağarak sütünü biberon ile içirmekle probleme erken bir çözüm bulunabilir.
Yeni doğan bir kuzunun ilk günkü enerji ihtiyacını karşılayabilmek için ilk saatllerde ortalama 200 gram kolostrum emdirilmesi yeterlidir.
Hayvanın koma durumuna girmesi halinde kolostrum emzirmek mümkün olmaz. Bu gibi durumlarda parenteral yollarla glikoz solusyonları verilir. Rezorpsiyonun kolay ve çabuk olması bakımından, periton içi tatbikat uygundur. İlk tatbikatta 1 Kg vücut ağırlığı için 2 gram glikoz yeterlidir. (Normal bir kuzuya 10 gram glikoz. Diğer bir ifade ile, %5 lik glikoz veya %5 dextroz solusyonundan 20 ml.) Kuzu biraz kendine geldikten sonra ayrıca ağız yolundan taze kolostrum sütü verilir (anasının, ya da ayni gün doğum yapan başka bir koyunun kolostrumu).
Koruma
Yeni doğan kuzularda hipotermi korunması konusu kuzu bakımında önemli bir konudur. Doğum günü koyunun ağılda bırakılması, yakın günlerde doğum yapması beklenen koyunların, daha geniş, tabanı kuru, rutubeti az bir ağıl bölmesinde doğum yapmaları, kuzuların analarını emmelerine yardım edilmesi gibi önlemlerle hipoglisemileri önlemek mümkündür.
Merada doğum yapan koyunlar için bazı zorluklar vardır.
Soğuk, rüzgarlı ve yağışlı günlerde merada doğan kuzularda hipoglisemi tehlikesi daha fazladır. Doğuran koyunun kuzusu ile birlikte nisbeten kuru, az rutubetli ve rüzgarsız bir yere alınması, kuzunun kurulanmasına ve emmesine yardım edilmesi gerekir. Kuzular ilk gün doğanın sert koşullarından nisbeten korunacak olurlarsa, aradan geçecek saatler içinde fizyolojik regulasyon mekanizmaları normal şekilde işlemeye başlar ve kuzu çevreye uyum sağlar.
Kaynak: Koyun-Keçi Hastalıkları ve Yetiştiriciliği, 1990, Ed; Aytuğ CN, Alaçam E, Özkoç Ü, Yalçın BC, Gökçen H, Türker H, TÜM VET Hayvancılık Hizmetleri Yayını, Teknografik Matbaası, İstanbul, Türkiye, 68-69.
