Koyunlarda tetanoz enfeksiyonu, Hiperestezi ve tetani semptomları ile karakterize bir yara enfeksiyonudur. Bütün evcil hayvanlarda Tetanoz hastalığı görülebilir. En hassas olan tür atlardır. Sığır ve koyunlar atlara nazaran daha az hassastır. Ancak, kuyruk kesme ve benzeri operasyonların sıklığı sebebi ile kuzular arasında oldukça sık rastlanır. Kastrasyon yaraları ve güç doğumlar da Tetanoz ile komplike olabilir.
Koyunlarda tetanoz hastalığının etkeni Clostridium tetani ‘dir. Cl. tetani sporları çok dayanıklıdır. Toprakta uzun yıllar canlı kalır dezenfektanlara dayanıklıdır. 100 °C de 30-60 dakikada, 115 °C de 20 dakikada tahrip edilebilir.
Toprakta ve dışkıda bulunan bakteri sporları yaralara bulaşabilir. Kastrasyon, kuyruk kesme ve kırkım yaralarının enfekte olması her zaman mümkündür. Kuyruk kesme operasyonları sebebiyle en çok kuzularda görülür.
Tetanozun Patogenezi
Yaraya bulaşan Cl.tetani sporları vejetatif hale geçerek çoğalmaya başlarlar. Çoğalan bakteriler enfeksiyon yarasının bulunduğu bölgede kalırlar çevre dokulara yayılmazlar. Bulundukları yerde anaerop şartlar ortaya çıktığında (derin ve kanla iyi beslenemiyen yaralar), neurotoxin salgılarlar. Bu toksin sinir kordonları yolunu takip ederek merkezi sinir sistemine gider.
Tetanoz toksini sinir hücrelerinde herhangi bir struktural değişiklik meydana getirmemekle beraber, iskelet kaslarını innerve eden motorik ganglionların uyarılma eşiğini düşürür, duyarlılıklarını artırır. Normalde sadece belli bir kas gurubuna gitmesi gereken bir impuls, bütün motorik nöyronları, dolayısı ile bütün iskelet kaslarını uyarır. Tetani hali ortaya çıkar, hem ekstensor ve hem de fleksor kaslar aynı anda kontraksiyon durumuna geçer.
Koyunlarda Tetanoz Hastalığının Klinik Belirtileri
Inkubasyon süresi normal olarak 1-3 hafta kadardır. Bazen daha uzun dahi olabilir. Kuyruk kesme ve kırkımdan sonraki 3-10 gün içinde daha çok rastlanmaktadır.
- Vücut gergin, baş öne doğru uzanmış, kulaklar dik, çene kilitli, yüz kasları gergin, burun delikleri açık
- bütün yüzlek kaslarda titremeler
- bacaklar gergin ve yanlara açık, vücut atlama sehpası vaziyetini almıştır
- Yürüyemez, gergin vaziyette ayakta durmaya çalışır
- Yere düştükten sonra kendi kendine ayağa kalkması giderek imkansız duruma gelir
- Yem yiyemez, geviş getirmez, su içemez, yutma zorluğu vardır
- Beden ısısı ve solunum sayısı yüksektir, defekasyon durmuştur
- Hayvanın duyarlılığı aşırı derecede artmıştır
- Sese ve dokunmaya tepkileri yüksektir
- Dokunulduğunda veya seslenildiğinde tetanik konvulusyonlar daha da şiddetlenir
- Hayvana ağız yolu ile zorla bir şey içirilmek istendiğinde çeneyi açmak çok zordur, tetanik konvulsiyonlar daha da şiddetlenir
- Yutturulmaya çalışılan sıvı maddeler yutakta spazm meydana getirir
- Su içememe sebebi ile dehidrasyon şekillenir
- Hastalık süresi değişiktir.
Prognoz çok kötüdür. Hastaların %80-90 kadarı birkaç gün içinde ölür. Başlıca ölüm nedeni asfeksidir (solunum kaslarındaki tetanik konvulsiyonlar sebebi ile).
Nekropsi : Belirli bir nekropsi bulgusu yoktur.
Tanı: Klinik semptomlar oldukça tipiktir. Bir yarayı takiben meydana geldiği de biliniyorsa yanılgı payı çok az olur. Menningoencephalitis ve pestisit zehirlenmeleri ile karışabilir.
Tetanoz Nasıl Tedavi Edilebilir?
Sağaltım için mutlaka Hekim ‘inize başvurun. Burada yazılan tedaviler bilgi amaçlıdır. Burada verilen bilgilerle tedavi edilmeye çalışılan hastanın oluşabilecek olumsuz tüm sonuçlar için hiçbir sorumlukluk kabul edilmez.
Hastalar sürüden ayrılır ve mümkün olduğunca sessiz ve karanlık bir yere konur, uyarımdan kaçınılır.
Her gün penisilin uygulaması yapılır (10-20 000 iu/Kg). Bulunabilirse enfeksiyon kaynağı olan yaranın lokal teinture d’iode sürülür.
Prokain penisilin, tetrasiklinler, cephalosporinler ve eritromisin bunlardan biriyle yara bölgesine enjekte edilir. Ayrıca yüksek dozda 6-7 gün süreyle prokain penisilin veya tetrasiklin paranteral olarak kullanılır.
Başlangıçta bir veya iki kez 100.000 – 200.000 ünite tetanoz antitoksini, gerektiğinde her 12 saatte bir verilir.
Spazmları çözmek ve hayvanı yatıştırmak için çeşitli sedatifler Ksilazin, Klorpromazin, Kloralhidrat verilebilir.
Kas kontraksiyonları nedeniyle artan laktik asidin nötralizasyonu için NaHCO3 i.v. verilir.
Konstipastonu engellenmek için hafif sürgütler verilir.
Hayvanlar karanlık ve sessiz bir yere alınırlar. Yem ve su baş hızasında konulur eğer gıda alınamıyorsa suni yolla verilmelidir.
Tetanoz Hastalığından Korunma
Sürülerde uygulanan tüm operasyonların mümkün olduğunca temiz bir yerde yapılması, operasyon aletlerinin her defasında dezenfekte edilmesi, operasyon yerinin asepsi ve antisepsisine dikkat edilmesi, tavsiye olunur. Özellikle kuyruk kesme operasyonlarında bıçağın her kuzunun kuyruğunu kesişte kuvvetli bir antiseptiğe daldırılarak veya ateşten geçirilerek dezenfekte edilmesi ve kuyruğun kesimini takiben, yara yüzeyini korumayı sağlayacak bir antiseptik sürülmesi (teint diode, katran, püskürtülen antiseptikler veya antibiyotikler) tavsiye olunur.
Sürü şartlarında ideal bir asepsi antisepsi mümkün değildir. Kıymetli kuzuların daha iyi korunmalarını garanti edebilmek için, kuyruk kesiminden birkaç gün önce, koruyucu olarak tetanoz seromu (100-500 ünite) tatbik edilebilir. Koruma süresi 10-14 gündür.
Erişkin koyunlarda alun presipite formalinli toxoid tetanoz aşıları da koruyucu olarak kullanılabilir. Aşı iki hafta içinde bağışıklık sağlar ve bağışıklık süresi 1 yıldır.
Kuzuları tetanozdan korumak için başvurulabilecek bir başka koruma yöntemi de, gebe koyunların gebeliğin son 2-3 haftası için “alun presipite toxoid tetanoz aşısı” ile aşılanmasıdır. Kolostral maternal antikorlar kuzuyu birkaç ay korumaya yeterli olur.