Koyunlarda Siklus Senkronizasyonu

Koyunlarda siklus senkronizasyonu hem bir yılda iki, ya da iki yılda üç yavru elde etmek, hem de olağan sıfat sezonunda kızgınlıkların toplulaştırılması ya da eş zamana getirilmesini sağlamak amacıyla uygulanan biyoteknolojik bir yöntemdir.

Koyunlarda Siklus Senkronizasyonu Yararları

1. Koyunların olağan sıfat sezonu, yani anöstrus döneminde kızgınlığa getirilmesi suretiyle yılda bir ya da iki yılda üç kuzu elde edilmesi,
2. Koyun sütü ve kuzu üretiminin eş zamanlı olarak toplulaştırılması suretiyle pazarın isteklerine uygun ve yetiştiriciye daha çok kar getirecek üretimin planlanması,
3. Bir örnek kuzular elde edilmesi suretiyle kuzu besisinde rasyonellik sağlanması,
4. Koyun yetiştiriciliğinde işgücü ve kaynak kullanımında tasarruf,
5. Sun’i tohumlama çalışmalarının etkinliğinin artırılması,
6. Bilimsel araştırmalar için aynı zaman kesitinde doğmuş, yeterli sayıda öz veya üvey kardeş elde edilmesi,
7. Emriyo transferi tekniğinin etkinlikle uygulanabilmesi.

Koyunlarda Siklus Senkronizasyonu Uygulanmasında Kullanılan Yöntemler

1. Aşırı Yemleme: Proteinden zengin, bol ve taze yeşil otların aşırı miktarlarda verilmesi ile koyunların kızgınlıkları doğal sıfat sezonunun önüne alınabilir ve toplulaştırılır.
2. Sürüde Koç Bulundurma: Sürü içinde vazektomize edilmiş koçların bulundurulması da koyunlarda hormonal salınımı stimule ederek kızgınlıkların olağan dönemden önce topluca oluşmasını sağlar.
3. Yapay Fotoperiyodizm: Gün ışınlarının etkileme süresinin azaldığı, ya da günlerin kısalmaya yüz tuttuğu dönemde kızgınlığa gelen koyunlarda ışık alma süresi yapay olarak kısaldığında da kızgınlıklar öne alınmakta ve toplulaşmaktadır.
4. Ekzojen Hormon Kullanımı: Koyunlarda siklus senkronizasyonu oluşturmak amacıyla ekzojen hormonlar başlıca şu yollarla kullanılırlar:

• Yemlere katılarak – Özellikle toz halindeki progesteron hormonu küçük miktarlardaki yemlere katılmak suretiyle hayvanlara yedirilir.
• Peros (ağız yolu) ile – Progesteron tabletleri koyunlara ağız yolundan verilir.
• Vaginal yolla – Progesteron emdirilmiş süngerler özel aleti vasıtasıyla vaginaya yerleştirilmek ve belli bir süre vagina da bulunmasını sağlamak suretiyle kullanılırlar.
• Kulak implantları yoluyla – Tablet halindeki progesteron hormonu özel pistolesi ile özellikle koyunların kulak derisi altına implante edilir ve belli bir süre bırakılır.
• Enjeksiyon yoluyla – Prostaglandin F2 alfa, Progesteron ve PMSG (Pregnant Mare Serum Gonadotropin) hormonları kas içi enjeksiyon suretiyle koyunlara verilir.

Koyunlarda senkronizasyon amacıyla kullanılan başlıca progesteron preparatları şunlardır:

• MAP ( Medroxyprogesteron ),
• CAP (chlormadinon acetate ),
• FGA (Fiuorogeston acetate ).

Koyunlarda östrus senkronizasyonu uygulamada başlıca iki dönemde yapılmaktadır.

1- Olağan dışı , yani anöstrus döneminde ovulasyon aktivitesi doğurmak ve bu su retle yılda iki, ya da iki yılda üç yavru elde etmek amacıyla progesteron preparatları yemlere karıştıralarak, hap halinde ağız yoluyla, ya da enjeksiyon suretiyle verilir. Hormon aplikasyonu hangi yolla olursa olsun 12 -16 gün sürer. Son aplikasyondan sonraki 24 saai içinde folikül gelişimi ve ovulasyonun sağlanması amacıyla PMSG hormonu enjekte edilir. Bu uygulamaya aşağıdaki örnek verilebilir.

• Süt vermeyen koyunlara 40 mg FGA, 400 – 800 i.ü. PMSG;
• Süt veren koyunlara 40 mg FGA, 500-800 i.0. PMSG,
• Pubertedeki koyunlara 40 mg FGA, 400-600 i.ü. PMSG verildiğinde yeterli bir senkronizasyon oranı elde edilmektedir.

2- Olağan dönemde, yani sıfat sezonunda ekzojen hormon uygulamanın amacı, hipotalamus’un blokajı – sonucu ovulasyonun başlangıçta bir süre durdurulması, daha sonra istenilen zamanda indüksiyonunu içerir. Böylece sürüdeki tüm koyunlar istenilen zamanda topluca kızgınlığa getirilmiş olur. Bu da başlıca iki yolla mümkündür:

a. Senkronizasyon uygulanacak sürülerde 9-11 gün arayla 2 kez 15-20 mg Prostaglandin F2 alfa enjeksiyonu Corpus luteum’un luteolysisini oluşturmak suretiyle etkisini gösterir. Enjeksiyonu izleyen 48 saat içinde kızgınlık oluşur ve koyun tohumlandığında başarılı bir dölverimi elde edilir.

b. Koyunları istenilen zamanda topluca kızgınlığa getirmek amacıyla progesteron emdirilmiş süngerler 12-16 gün vaginada bulundurulur. Süngerin vaginadan uzaklaştırılmasından sonraki ilk 24 saat içinde PMSG enjeksiyonunu takiben koyunlar topluca kızgınlığa gelirler. Süngerler vaginaya özel spekülüm ve çubuk vasıtasıyla yerleştirilir. Çıkarma işlemi ise, süngere bağlı ipi çekmek suretiyle yapılır. Burada asepsi antisepsi kurallarına çok özen göstermek gerekir. Aksi takdirde vaginitis olguları sıkça görülmektedir.