Koyunlarda Coenurus Cerebralis (Deli Baş Hastalığı)

Koyunlarda Coenurus Cerebralis türkçe ismi ile Deli Baş Hastalığı Polycephalus multiceps (Multiceps multiceps) adlı köpek tenyasının larva şekillerinin meydana getirdiği bir hastalıktır. Larva dönemindeki tenya adı Coenurus cerebralis ‘tir. Coenurus ‘a hayvanlar arasında en çok genç koyunlar (4 aylık kuzular) duyarlıdır. Koyunlarda yaptığı hastalığa ‘Delibaş’ veya ‘Devvare’ adı da verilir. Bir sürüde birden çok koyunda görülmekte birlikte koyunlarda sporadik olarak da seyretmektedir.

Etiyolojisi ve Epidemiyolojisi

Ölen veya kesilen coenurus ‘lu hayvanların beyinlerini yiyen köpeklerin daha az olarakta tilki ve kurtların barsaklarında olgun tenyalar meydana gelir. Köpeklerin gaita ile meraya saçılan tenya yumurtaları merada otlayan koyunlar tarafından otla birlikte alarak bulaşma olmuş olur. Coenurus yavaş gelişen bir larva olup inkubasyon süresi 6-8 ay sonra azami büyüklüğünü almaktadır. Coenurus Cerebralis genellikle beyin ventrikuluslarına, bazen hemispherler arasına, en çok ise hemisphelerle cerebellum (beyincik) arasına yerleşmektedir.

Koyunlarda daha sık görülmekte birlikte sığırlarda seyrek olarak meydana gelmektedir. Prenatal olarak yeni doğan buzağılarda görülmektedir.

Klinik Semptomlar

Larvanın Göç Dönemi;

• Körlük
• Nistagmus
• Eksitasyon
• Ataksi
• Kas titremeleri
• Kollaps

Coenurusun Akut Dönemi;

• Normal olmayan davranışlar
• Salivasyon
• Eksitasyon
• Konvulsiyon
• Başı ve gözleri döndürme – deviyasyonu

Coenurusun Kronik Dönemi;

• Körlük, kısmi veya tam, genellikle bir gözde
• Durgunluk ve hantallık
• Ataksi
• Başı bir yerlere dayama
•  Çiğnemede duraksama
• Periyodik konvulsiyonlar
• Yürüken Sendeleme
• Dönme haraketi ile birlikte başın deviyasyonu

Tanı ve Ayırıcı Tanı

Klinik semptomlar coenurosis şüphesi doğurur. Sinirsel semptomların yaşlı hayvanlarda görülmesine karşın, o yıl ilk kez meraya çıkmış olan kuzularda ve oğlaklarda görülmesi bu şüpheyi kuvvetlendirir. Hasta kuzuların birkaç kez döndürüldükten sonra serbest bırakıldığında bir süre daha dönmeye devam etmeleri teşhiste önemli bir rol oynar. Kesin teşhis nekropsi de kisti görmekle mümkündür. Beyin apseleri ve tümörleri, otitis (kulak yangısı), louping ill, listeriozis gibi enfeksiyöz hastalıklar, CCN, Oestrus ovis invazyonu ve bazı zehirlenmelerle karışabilir.

Tedavi

Koyunlarda bu hastalık için bilinen bir tedavi yoktur. Göç dönemi esnasında praziquantel ile beyinde kist oluşumun engellediği bilinmektedir. Beyinde ki kistlerin operasyonla çıkarmak mümkün olmakla beraber başarı şansı %25-50 dir. En doğru karar hayvanların et kaybına uğramadan kesime sevk edilmesidir.

Korunma

Hastalığın kontrolü için çoban köpeklerine sistemik olarak tenya tedavisi uygulamak ve kesilen koyunların başlarını köpeklere yedirmemek gerekir.