Koyunculukta koç katım yöntemleri konusuna geçmeden önce koç katımı veya aşımı nedir dersek, çiftleşme mevsiminde kızgınlık gösteren koyunun koç ile birleştirilmesine koç katımı veya aşım denir.
Koyunlarda koç katım yöntemleri
- Serbest aşım
- Sınıf aşımı
- Elde aşım olmak üzere 3 yöntem ile yapılabilir.
1-Serbest aşım
Koyunculukta koç katım yöntemleri birinci olarak serbest aşım da yeteri kadar koç ana sürüye katılır, kızgınlık gösteren koyunlar herhangi bir koç tarafından aşılır. Her koçun aştığı hayvan sayısı da değişiktir. Koçlardan birisi önder durumuna geçer ve daha fazla koyun aşar. Diğer koçlarda önder koyunun aşamadığı koyunları aşarlar. Koçlar başlangıçta çok aşım yaptıkları için koç katım süresi sonlarına doğru kızgınlık gösteren koyunlarda döl tutmama olabilir. Bu nedenle serbest aşımda diğer yöntemlere göre daha fazla koça ihtiyaç vardır.
2-Sınıf aşım
Bu yöntemde koyunlar vücut yapıları ve verim düzeylerine göre sınıflara ayrılırlar. Koç katım zamanı gelince koçlar sürüye dahil edilir. Bu yöntem ile vasat hayvanlar elenmiş olup bir nevi ıslah çalışması yapılmış olunur. Bu yöntemde koyunların eksik olduğu yönlerini doğacak yavrularda gidermek için koçlar seçilerek katılır. Örneğin yapağı özellikleri iyi ancak ince yapılı koyunların oluşturduğu sınıfa yapağı özellikleri orta kalitede iri yapılı ve et verimi bakımından iyi durumda olan koçlar katılır. Bu yöntemin en güzel yönü yıllık olarak sürünüzdeki hayvanların daha üstün özellikleri olması sağlanır ve her geçen yıl sürünüz daha kaliteli hale gelir. Serbest ve sınıf aşım koç katımlarında kuzuların babaları bilinemez.
3-Elde aşım
Koç ve koyunların önceden saptanan ilkeler ışığında koyunlarda kızgınlığın gözlemlenmesi ile bir araya getirilerek çiftleştirilir.
Bu yöntemde koç katımı öncesi listeler düzenlenir. Listelerde aşım yapacak koçlar ve koyunların numaraları vardır. Bir başka deyişle aşımdan önce hangi numaralım koyunun hangi numaralı koç ile çiftleşeceği önceden belirlidir. Katım döneminde kızgınlık gösteren koyunları saptamak için bir arama koçu salınır. Arama koçunun karın veya kasık bölgesine çuval ya da bu iş için hazırlanmış takımlar salınır. Koç kızgın koyunu hızla belirler ve üzerine sıçrar. Ancak taşıdığı önlük nedeniyle aşım yapamaz. Bu şekilde kızgın olan koyun tespit edilip sürüden ayrılır ve listedeki koç ile eşleştirilir. Arama koçlarının fazla yorulmaması için 10-15 koyun sürüsüne bir arama koçu kullanılır.
Koyunlar ve koçlar yüksek ısılardan olumsuz etkilenirler. Uzun süreli sıcaklıklar koyunların gebelik oranlarını azaltmaktadır. Bu nedenle sıcak yaz aylarında koyunlara gece otlatılması yapılabilir. Elde sıfat yönteminde koçların aşımdan önce koyunlarla vakit geçirmesinin gebeliği olumlu etkileyecektir.