Koyun ve Keçilerde paraziter bronchopnömoniler, ülkemizde koyun ve keçilerin en yaygın hastalığı Akciğer Kıl kurtlarından (Dictyocaulus filaria, Protostrongylus spp., Muelleris spp, Cystocaulus spp.) ileri gelen paraziter bronkopnömonilerdir. Bütün meralar bulaşık durumda olduğundan hemen hemen bütün sürülerde Akciğer Kıl kurtlarına yaygın olarak rastlanmaktadır.
Klinik Semptomlar (genel olarak)
Yukarıda adı geçen hastalıklarla ilgili bahislerde, klinik semptomlar hakkında detaylı bilgiler verilmiştir.
Genel anlamda, klinik semptomlar şöyledir:
Bronchopneumonie olaylarında: öksürük, solunum sayısı artışı, az veya çok belirgin dyspnae, auskultasyonda sertleşmiş veziküler sesler, sertleşmiş bronchial sesler ve kronik olaylarda kuru harharalar dikkati çeker. Burun akıntısı görülebilir. Esas hastalığın özelliklerine göre, beden ısısı artışı, iştahsızlık ve diğer semptomlar görülür. Perkusyon bulguları normaldir.
Lober pnömonilerde hastalık oldukça tipik seyir takip edebilir:
İlk bir iki günlük hiperemi devresinde: yüksek ateş, iştahsızlık, durgunluk, solunum sayısı artışı, çeşitli derecelerde dyspnae, seroz – seromukoz burun akıntısı, mukoza ve konjuktivalarda hiperemi gibi atipik genel semptomlar görülür. Akciğer perkusyon bulguları genellikle normaldir. Auskultasyonda sertleşmiş veziküler sesler ve bronchial sesler alınır.
Lober nitelikte konsolide pnömoni lezyonlarının ortaya çıktığı hepatizasyon devresinde: hiperemi devresinde rastlanan semptomlar devam eder. Bunlara ilave olarak, göğüs kafesinin perkusyonunda alt kesimde asamiyet bölgeleri saptanır. Bu asamiyet sahaları özellikle sağ apikal, intermedier ve kardiak loplarır bulunduğu bölgede (sağ koltuk altı) belirgindir. Auskultasyon bulguları değişiktir. Sertleşmiş veziküler sesler, bronchial sesler duyulur. Geniş hepatizasyon sahalarının bulunduğu bölgelerde ve pleuranın göğüs kafesine yapıştığı durumlarda o bölgeden hiç ses alınmayabilir. Pleura boşluğunda fazla miktarda sıvı toplanması hallerinde (Keçi Ciğer Ağrısı) akciğer sesleri boğuk gelebilir.
Hastalar hastalığın akut devresinde septisemi ve akut kalp yetmezleğinden ölebilirler. Kronikleşen olaylarda solunum semptomları aylarca devam eder. Genç hayvanların gelişmesi duraksar, besi hayvanlarının besi kondisyonu iyi değildir.
Paraziter Bronchopnömoniler Diyagnoz
Solunum hastalığı söz konusu olduğunda, ilk olarak incelenmesi gereken konu paraziter hastalıklardır. Sürüden muhtelif dışkı numuneleri toplayarak akciğer kılkurtlarının larvaları yönünden muayene yapılması şarttır. Gerekirse birkaç hasta hayvan kesilerek solunum organları ve diğer organlar muayene edilir. Labratuvara marazi maddeler gönderilir.
Yukarda adı geçen hastalıkların klinik muayenelerle birbirlerinden ayırt edilmesine hizmet edecek detaylı bilgiler ilgili bahisler içinde verilmiştir. Bazı enfeksiyon hastalıklarının kesin diyagnozu için laboratuvar desteğini ihtiyaç vardır. Tüm epidemiyolojik ayrıntılarının incelenmesinde çok büyük yarar vardır. Çünkü bu hastalıkların sağaltımında ve korumada ilaç ve aşılar değil, bakım, besleme ve çevre ile ilgili düzenlemeler daha büyük önem taşır.
Koyun ve Keçilerde Paraziter Bronchopnömoniler Tedavi
Hastalık enfeksiyoz nitelikte bir hastalık dahi olsa akciğer kıl kurtları ve burun kurtları (Oestrus ovis) gibi parazitlerin elimine edilmesi gereklidir.
Koyun ve keçi yetiştiriciliğinde ferdi tedavi değil sürü tedavisi esastır. Her hastalık için ayrı sağaltım şekli vardır. Bunlarla ilgili bilgiler özel bölümler içinde verilmiştir. Gerek sağaltım uygulamalarında ve gerekse korumada, öncelik sırası, bakım besleme ve çevre ile ilgili düzeltmeler > biyolojik uygulamalar (aşı, serum) > ilaç.
Kaynakça
Koyun Keçi Hastalıkları ve Yetiştiriciliği, Prof. Dr. Cemal Nadi Aytuğ, Prof. Dr. Erol Alaçam, Prof. Dr. Burhan Cahit Yalçın, Prof. Dr. Hazım Gökçen, Prof. Dr. Hilmi Türker, Dr. Ümit Özkoç, Tüm Vet Hay. Hiz., Teknografik Matbaası, İstanbul 1990, 50-51.
