Patella luksasyonu, evcil hayvanlarda patella’nın anatomik olarak bulunması gereken sulcus trochlearis’in medial, lateral veya nadiren de dorsaline yer değiştirmesi durumudur.
Hem küçük hem de büyük ırk köpeklerde gözlenilen, arka ekstremitelerin konjenital, gelişimsel ya da travmatik etiyolojili en önemli kalıtsal ortopedik bozukluklarından biridir.
Klinik muayene ile kolaylıkla teşhis edilebilen patella luksasyonlarının kesin tanısında radyografik muayenelerden yararlanılır.
En sık olarak karşılaşılan tip, minyatür ve küçük ırk köpeklerin doğmasal ya da gelişimsel MPL’ları iken büyük ırk köpeklerde genellikle LPL gözlenmektedir.
Olguların çoğunluğunu konjenital ya da gelişimsel etiyolojili yavru ve genç köpekler oluşturur.
Patella luksasyonlarında ırk, cinsiyet ve genetik predispozisyondan bahsedilmektedir.
Patella luksasyonları tek ya da çift taraflı olarak gözlenebilmektedir.
Patella Luksasyonu Etiyolojik Faktörler
Etiyolojide konjenital, gelişimsel ve travmatik faktörler rol oynamaktadır. Evcil hayvanlar arasında, en sık olarak küçük ve minyatür köpek ırklarında konjenital ve gelişimsel nedenlere bağlı olarak genç yaşlarda ortaya çıkar.
Patella luksasyonları quadriceps kas grubunun hatalı uzanışına bağlı olarak oluşmaktadır ve etkilenen hayvanlarda metafizer büyüme plaklarında oluşan değişimlere sekonder olarak iskelet deformiteleri de eklenir.
Genç hayvanlarda metafizer büyüme plaklarında çok yüksek bir aksial ve torsiyonel büyüme potansiyeli mevcuttur.
Oluşan anormal torsiyonel kuvvet, büyüme plaklarındaki kondrosit sütunlarında spiral yönlü bir kuvvet değişimine yol açar. İşte patella luksasyonu olgularında gözlenilen iskelet deformiteleri, quadriceps kas grubunun hatalı uzanışının büyüme plakları üzerinde oluşturduğu anormal basınca bağlı olarak gelişmektedir.
Medial patella luksasyonunun en sık görüldüğü minyatür ve küçük köpek ırkları; Pomeranian, Poodle, Yorkshire Terrier, Chihuahua, Bichon Frise, Terrier, Pekingese ve Boston Terrier, orta ve büyük köpek ırkları ise Cocker Spaniel, Golden Retriever, Labrador Retriever, Chinese Shar-Pei ve Chow Chow’dur.
Patella Luksasyonunda Klinik Bulgular
Topallık bulguları hayvandan hayvana değişmekle birlikte, luksasyonunun derecesi ve süresi, hastanın yaşı, ırkı ve vücut ağırlığı topallığın şiddetini direkt olarak etkiler Genellikle hafif veya orta şiddette, ara sıra ilgili ekstremitenin fleksiyonda tutulduğu, ağırlık bindirilen tip bir topallık söz konusudur.
Nadir olarak da olsa, bazı hastalar ilgili ekstremitelerini çoğu zaman kullanmazlar.
Medial luksasyonu bulunan hastalardaki topallık, aynı derecede lateral luksasyonu bulunan hastalardakine göre daha hafif seyreder.
Olguların birçoğunda klinik bulgular ilk 6 ay içinde kendini gösterir.
Klinik bulgular, hastanın vücut ağırlığının artması, eklem kıkırdağı lezyonlarının şekillenmesi, luksasyonun derecesinin artıp kalıcı hale geçmesi, çapraz bağ rupturları ile kalça displazisi ya da luksasyonlarının varlığı durumlarında daha şiddetli olarak gözlenir.
Patella luksasyonu bulunan hastalar yaş grubu ve klinik görüntüleri itibariyle genel olarak dört grupta değerlendirilirler. Bunlardan I.° ve II.° luksasyonlarda, intermittant bir luksasyon söz konusuyken, III.° ve IV.° luksasyonlarda patella’da daimi bir çıkık gözlenir.
• III.° veya IV.° patella luksasyonu bulunan yeni doğmuş köpek yavrularının yürümeye başladıkları dönemde arka ekstremitelerinin anormal duruş ve fonksiyon bozukluğu
• II.° veya III.° patella luksasyonu bulunan genç ya da ergin köpeklerde başlangıçta intermittant olmasına rağmen, luksasyona bağlı lezyonların artmasıyla şiddetlenen bir topallık
• I.° veya II.° kronik patella luksasyonu bulunan yaşlı köpeklerin özellikle LCA rupturu gibi yumuşak doku yaralanmaları sonrasında ani olarak ortaya çıkan ve DEH (Dejeneratif Eklem Hastalığı)’nın ilerlemesiyle şiddetlenen bir topallık .
Asemptomatik olarak seyreden patella luksasyonlarıdır.
Köpeklerde Patella Luksasyonu Tanı Yöntemleri
Patella luksasyonunun teşhisinde kullanılan bazı muayene yöntemleri vardır.
Bu yöntemlere ek olarak radyografi ve bilgisayarlı tomografi (CT) kullanılır.
Köpeklerde Patella Luksasyonunda Tedavi Seçenekleri
Sağaltım için mutlaka Hekim ‘inize başvurun. Burada yazılan tedaviler bilgi amaçlıdır. Burada verilen bilgilerle tedavi edilmeye çalışılan hastanın oluşabilecek olumsuz tüm sonuçlar için hiçbir sorumlukluk kabul edilmez.
Sağaltımda olgunun yaşı, ırkı, vücut ağırlığı yanında etiyolojik faktörler de göz önünde bulundurularak en uygun cerrahi yöntem seçilir.
Uygulanacak cerrahi prosedürün amacı; seçilecek uygun operasyon tekniği/teknikleri ile patella’nın sulcus trochlearis’teki anatomik pozisyonuna getirilmesi ve lateraldeki/medialdeki yumuşak dokuların kapatılmasından önce diz eklemine yaptırılan fleksiyon ve ekstensiyon hareketlerinde anatomik pozisyonunda kalmasıdır.
Yumuşak doku tekniklerinde eklem kapsülü ve retinakulumun gerginliği arttırılarak ya da azaltılarak patella üzerine etkiyen güçlerin dengelenmesi amaçlanır.
Bunlar sırasıyla:
- Kapsülektomi
- Retinakuler kaydırma,
- Fasya lata’nın kaydırılması,
- Patellar ve tibial antirotasyonel dikiş uygulamaları,
- Medial/lateral serbestleştirmedir.
Tuberositas tibia’nın deviasyonu ile sulcus trochlearis’in sığlaşması ya da düzleşmesi gibi iskelet deformiteleri bulunan hastaların sağaltımında kemik rekonstrüksiyon teknikleri kullanılır.
Bunlar sırasıyla:
- Eksizyonel trohleoplasti
- Trohlear kondroplasti
- Trohlear kama osteotomisi
- Trohlear blok osteotomi
- Tuberositas tibia transpozisyonu
Kaynakça
- Köpeklerin Değişik Derecelerdeki Patella Luksasyonlarında Farklı Cerrahi Tekniklerin Klinik ve Radyolojik Değerlendirmler ile Karşılatırılması, Cenk Yardımcı Doktora Tezi
- Di Dona, F., Della Valle, G., & Fatone, G. (2018). Patellar luxation in dogs. Veterinary Medicine: Research and Reports, 9, 23