Köpeklerde mantar enfeksiyonları, microsporum ve trichophyton türünün sebep olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. Köpeklerde sıklıkla görülmese de olmayacağı anlamına gelmez. Derinin yüzeysel bir mikotik enfeksiyonu olarak tanımlanır.
Bulaşması direkt temas yoluyla ya da mantar sporlarıyla bulaşık kafes, fırça, tarak gibi malzemelerle mekanik olarak oluşur. Özellikle uzun tüylü kedilerin bulaşmada rolü oldukça yüksektir.
Deriye ulaşan mantar 2 gün içinde kıl folüküllerine ulaşır. Bundan sonrada mantar kıllarla çoğalır. Ölü kıllar Enfeksiyonu bulaştırmaz. Bulaşma daha çok kılların büyümesi döneminde olur kıl folüküllerinde hasar olduğu için bu kıllar çabuk kırılır ve dökülürler mantarın yerleştiği yerde daire şeklinde kıl dökülmeleri görülür. Köpeğin derisinde ufak parçalar halinde tüylerde dökülmeler gözlenir. Buralarda deri kızarmıştır. Küçük kabarcıklar vardır. Daha sonraları deri kalınlaşıp sarımsı veya grimsi beyaz renkte bir kabukla kaplanır. Bu bölgeler kaşıntı yapabileceğinden köpek buraları devamlı kaşır ve ısırır.
Küçük yuvarlak şekilde olan bu mantarlar daha sonra düzgün şekillerde olmayan diğerleri ile büyüyerek birleşebilir. Sıklıkla görüldüğü yerler yüz, baş ve boyundur. Ara sıra parmaklarda ve tırnak aralarında görülür. Erken müdahale edilmesi lazımdır. Şüpheli durumlarda acilen veteriner hekime gösterilmeli ve teşhis konulmalıdır.
Belirtiler daha çok baş, kulak, kuyruk ve eklemlerde görülür. Enfekte bölgelerde yuvarlak veya oval kızarık kaşıntılı yerler görülür. Bu tür bölgelerde kepeklenme görülür kıllar dökülmüş ve çoğunlukla yerlerine yeni kıllar çıkar.
Köpeklerde Mantar Türleri ve Özellikleri
Mantarlar çevrede her yerde bulunurlar. Binlerce mantar türü içinde sadece birkaç tanesi hayvanlarda hastalığa neden olabilmektedirler. 300 kadar tür hayvan patojeni olarak bildirilmiştir.
Köpeklerin tüylerinde ve derisinde pek çok saprofit küf ve mayalar bulunmaktadır. Bu mantarlar içinde köpeklerde en yaygın olarak Alternaria, Aspergillus, Aureobasidium, Cladosporium, Mucor, Penicillium ve Rhizopur sayılabilir.
Bu saprofitik izolatların çoğu muhtemelen havada ve topraktaki mantarların geçici kontaminasyonudur.
Oluşturdukları enfeksiyonun derinliğine göre;
- Süperfacial,
- Subcutan (intermediate) ve
- Sistematik (derin) olarak klasifiye edilebilirler
Süperfasiyal Mikozisler
Deri, kıl ve tırnakların süperfasiyal enfeksiyonları dermatofitozis, kandidiazis ve malasseziasis’dir.
Dermatofitozis (Ringworm)
Zoonoz (insana bulaşabilen) bir hastalıktır. Dermatofitozis değişik derecede purulitis (kaşıntı), tüy kaybı, kabuklanma ve papül oluşumuna neden olabilmektedir.
Mantar Enfeksiyonunun Nedenleri Nelerdir?
Genellikle Microsporum canis, Microsporum gypseum, Trichophyton mentagrophytes tarafından oluşturulur. M. canis kedilerde en yaygın dermatofitozis etkenidir.
Bulaşmada enfekte hayvanların tüy ve kabukları, çevresel kontaminasyon tarak fırça ve yatakları önemli rol oynar. Genellikle M. canis kedilerin T. mentagrophytes rodentlerin T. erinacei kirpilerin, M. persicolor küçük rodentlerin zoofilik dermatofit rezervuarıdır. M.gypseum ise toprakta bulunan geofilik dermatofittir.
Köpeklerde Mantar Enfeksiyonlarında Klinik Belirtiler
Dermatofitin çeşidi ve konakçının bağışıklık durumuna göre değişiklik gösterir. Klasik semptomlar köpeklerde genellikle vücudun her yerinde yuvarlak alopesik bölgelerdir. Köpeklerde abdominal lezyonlar bakteriyel pyodermaya benzer ancak bakteriyel pyoderma çok yaygındır.
Köpeklerde Trichophyton enfeksiyonları baş yüz ve kulaklarda yaygın alopesi ile birlikte kepek, krut ve papüllerle karakterizedir. Tek bir bacakta follikülitis ve furunkulozis olarak alopesiyle birlikte krut lezyonlar şeklinde yara gibi gözlenen alopesi olarak gözlenir.
Tanı
Köpeklerde Mantar enfeksiyonlarının tanısında pire için ıslak kağıt testi, diğer ektoparazitler ,derinin genel değerlendirilmesi ve diğer hastalıkların belirlenmesi amacıyla süperfasiyal ve derin deri kazıntısı kontolleri yapılmalıdır.
Koparılmış kıl köklerinde Wood lambası yeşil floresans verir. M. canis enfeksiyonlarının %50’si floresans verir. Wood lambası ısıtılmadığında ve topik medikasyon uygulandığın floresansı yıkımladığı için yanlış-negatif cevaplar alınabilir.
Koparılmış kılların %10 potasyum (veya sodyum) hidroksit veya mineral yağ içinde mikroskobik bakısıyla artrosporlar gözlenebilir.
Fungal kültür. McKenzie metodu göre steril diş fırçası ile deri fırçalanarak alınan döküntülerin Dermatophyte Test Medium (DTM) veya Sabouraud dekstrose agarda kültürü yapılır. DTM’de bazı izolatlar renk değişikliği oluşturmadıklarından yanlış negatif sonuçlar ve saprofit mantarlar renk değişikliğine neden olduğunda yanlış pozitir sonuçlar alınır.
Köpeklerde Mantar Enfeksiyonları
Köpeklerde Kandidiazis
Candida sp., özellikle Candida albicans, Candida parapsilosis tarafından oluşturulur.
Klinik semptomlar:
Lezyonlar oral boşluk, dış kulak yolu, tırnak yatakları, vagina, prepüsyum, anüs gibi deri ve mukoz membranların nemli maserasyon bölgelerinde oluşur, mukoz membranlarda pis kokulu ülserler, gri beyaz plaklarla örtülüdür. Deride sızıntılı eritematöz plak ve ülserlerle karakterizedir.
Tanı:
Klinik semptomlar , Sitoloji, smear veya asetat bant muayenede tipik tomurcuklanan mantarlar.
- Kültür, Sabouraud’s dekstrose agar
- Biyopsi, mukoza ve/ veya deri biyopsilerinin histopatolojik muayenesi çoğunlukla faydalı olabilir. Ancak diagnostik olmayabilir
Malasseziasis
Malassezia pachydermatitis köpeklerin dış kulak kanalının %30’u deri kıvrımları ve özellikle interdigital aralıklarda normal olarak bulunan bir mayadır.
Klinik semptomlar:
Köpeklerde şiddetli kaşıntı vardır. Lezyonlar en yangın olarak kulaklar, dudak kıvrımları, interdigital aralıklar, ventral boyun, deri kıvrımları, perianal bölge ve aksilla’da gözlenir. Lezyonlar kötü kokulu eritamatöz seboreik, plaklar ve maküllerle karakterizedir.
Tanı:
- Deri kazıntısı, dış kulak kanalı ve deriden direk smearlar ve Diff-Quik ile boyanan asetat bant impresyon smearlarının sitolojisinde tipik tomurcuklanan mantarlar gözlenir.
- Kültür
- Biyopsi
Subkutan Dermatozlar
Subkutan fungal enfeksiyonları genellikle travmatize derinin saprofitler tarafından enfeksiyonu sonucunda oluşur. Bunlar arasında Eumycotic mycetoma, Phaeohyphomycosis, Pythiosis (köpek), Zygomycosis, Sporotrichosis bulunur.
Eumycotic Mycetoma (Fungal Tümör)
Ender görülen bir hastalıktır. Toprakta bulunan saprofitlerle yaraların kontaminasyonu sonucu gelişir. Neden olan mantarlar yaygın olarak toprakta bulunan saprofitler ve bitki patojenleridir. Actinomycotic ve Eumycotic olarak klasifiye edilir.
Klinik semptomlar
Özellikle ayaklar ve distal extremitelerde katı nodüllerle karakterizedir. Ilk semptom doku içindeki mantar ve bakterilerin yol açtığı subkutan şişliktir. Eksudat genellikle siyah renkli olmakla beraber, sarı veya beyaz da olabilir.
Tanı
- Klinik belirtiler
- Aspirat sitolojisi, direk smear veya granüllerden ezilerek hazırlanan preparatlarda mantarlar gözlenir
- Granüllerine veya biyopsi materyalinin Sabouraud’s dekstrose agarda kültürü
- Biyopsi.
- Fungal elemenlerle birlikte diffuz veya nodüler dermatitis belirlenir.
Pythiosis ve Zygomycosis
Yaygın olarak toprakta bulunan saprofitlerin neden olduğu ender hastalıklardır, enfeksiyona yaraların kontaminasyonu neden olmaktadır. Pythiosis Pythium sp., zygomycosis ise Rhizopus spp. ve Conidiobolus spp. tarafından oluşturulurlar. Pythiosis’e büyük köpek ırkları, özellikle alman çoban köpekleri duyarlıdır.
Klinik semptomlar
Özellikle bacaklar ve yüzde multiple lezyonlarla karakterizedir. Nodüller ülserleşir ve drene olur. Pruritis değişik derecededir.
Tanı
- Klinik semptomlar
- Aspirat, direk smear sitolojisinde fungal elementler ender olarak gözlenir.
- Tercihen biyopsi materyalinin Sabouraud’s dekstrose agarda kültürü
- Biyopsi
Köpeklerde Aspergillozis
Saprofit olarak doğada, normalde de tüyler ve mukozada bulunan Aspergillus sp., özellikle A. fumigatus ve A. flavus’un neden olduğu ender bir hastalıktır. Aspergilluslar çevrede en yaygın bulunan mantar türleri olduklarından, laboratuvar kontaminantları olarak da sıklıkla karşılaşılır. Bu nedenle kültürde Aspergillus bulunduğunda, bunun patojen yada kontaminant olup olmadığının belirlenmesi gereklidir.
Klinik semptomlar
Kutanöz/mukokutanöz Aspergillozis nasal akıntı(çoğunlukla unilateral), burun deliklerinin sekonder ülserasyonu, kurut ve depigmentasyonla karakterizedir.
Dissemine aspergillozis nodüller, mukozal ve kutanöz ülserlerle karakterizedir. Diare kilo kaybı oküler ve nörolojik anormallikler gibi semptomlara da yol açar
Tanı
- Aspirat, direk smear sitolojisi. Fungal elementler yaygın değildir.
- Biyopsi
- Kültür
- Seroloji
- ELİSA
Mantar Enfeksiyonlarında Sağaltım Prensipleri
Veteriner hekim tarafında laboratuar ortamında mantarın türü tespit edilmeli ve spesifik tedavi yapılmalıdır. Stres faktörleri ortadan kaldırılmalıdır.
Vet. Hek. Ahmet Okan COŞ
gencveterinercom