Köpek ve kedilerde meydana gelen akut renal yetmezliği, hayvanın idrar miktarındaki ani azalma ve kan serumundaki üre ve kreatinin seviyesinin artışıyla karakterize olan bir sendrom olup akut seyirlidir. Bu tür böbrek yetmezliklerinde, böbreğin işlevi birkaç gün içerisinde hızla azalmaktadır. Böbreğin fonksiyonundaki bu azalmayla birlikte canlı vücudunda sıvı ve elektrolit dengesizliği görülür. Aynı zamanda etkilenen hayvanda oldukça belirgin klinik bulgular ve akut biçimde hastalıklar baş gösterir.
Akut Renal Yetmezliği Etiyolojisi
Akut renal yetmezliğin etiyolojisinde; prerenal, renal ve postrenal nedenler söz konusudur.
Akut renal yetmezliğin meydana gelmesinde rol oynayan prerenal nedenler; hipovolemiye sebep olan septik şok, dehidrasyon, diürezis, kanama, peritonit, pankreatit, ödem, ileus, travma ve abdominal operasyonlardır. Etiyolojide yer alan bu etkenleri sınıflandıracak olursak;
- Hipovolemi; Hemoraji, sıvı kaybı, hipoalbüminemi, hipoadrenokortisizm ve diüretik ilaçların kullanılması.
- Renal hemodinamik değişiklikler; Epinefrin, prostaglandin üretimi inhibitörleri, hemolitik-üremik sendrom.
- Efektif kan volümünün azalması; Konjessif kalp yetmezliği, uzun süren anestezi, sepsis, antihipertensif ilaç kullanılması.
Akut renal yetmezliği meydana gelmesinde rol oynayan renal nedenler; böbreklerde meydana gelen glomeruler ve intersitisyel hastalıklar, hemoglobinemi, hemoliz, nefrotoksikasyon, akut tubuler nekroz, iskemi, hiperkalsemi, intratubular obstrüksiyon, vasküler hastalıklar, akut pyelonefrit ve intrarenal obstrüksiyondur.
Sınıflandıracak olursak eğer;
Akut renal yetmezliğin meydana gelmesinde rol oynayan postrenal nedenler; Mekanik olarak idrar akışını önleyen ürolit, kan pıhtısı, granülom, neoplazi, perineal hernia, şirurjikal lezyonlar, konjenital bozukluklar ve işlevsel olarak idrar akışının bozulduğu nörolojik disfonksiyon, travmatik lezyonlar, kontraktilite azalmasıdır. Sınıflandıracak olursak eğer;
- Tıkanmalar; Uretral urolitiazis, uretral plaklar (mukoid/kristal/hücresel), uretral daralma (neoplazi ya da travma), çift taraflı üreter tıkanmasına sebep olan kese neoplazisi
- Yırtılma; Tıkanma sonrasında, travma.
Akut Böbrek Yetmezliğinin Patogenezi
Akut renal yetmezliği patogenezi; Akut renal yetmezliğin tamamında böbreklere giden kan miktarında azalma gerçekleşir. İskemi ya da nefrotoksikozis sonucunda permeabilitede azalma görülür. Yıkımlanan tubuler epitelyumdan; filtrat, renal intersitisyuma doğru geri sızar. Hücre döküntüleri sebebiyle ise tubuluslarda tıkanma meydana gelir.
Akut renal yetmezliği meydana gelen köpek ve kedilerde ilk olarak oligoanüri, daha sonra oligüri oluşur. Eğer hayvan yaşarsa diüretik devre gelişir.
Oligoanürik devrede oligoanüri nefrotoksik etkiyi takiben 1-7 gün içerisinde ortaya çıkar v 1-2 hafta devam eder. Eğer bu devre 1 ayı geçerse kortikal nefroz ve tıkanma ihtimali düşünülür. İskemik ve toksik sebeplerle tubullerin tamamında ya da herhangi bir segmentinde tuz ve su emiliminde bozulma meydana gelir. Renin-anjiyotensin-aldesteron sisteminin aktive olmasıyla arteriyollerde vazospazm gerçekleşir, glomerular filtrasyon oranı azalır. İşlevi bozulan tubulus hücrelerinden gereğinden fazla suyun peritubuler bölgeye geçmesi, lezyonlu tubulus hücrelerindeki şişme ve tubulus lumeni tıkanması oligüriye sebep olur.
Diüretik devrede ise idrar çıkışında artma söz konusu olup, her gün bir önceki günün iki katı düzeyinde idrar çıkışı olur. Böbrek işlevleri akut tubuler nekrozun diüretik devresinden 3-12 ay sonra kendine gelir, normale döner. Diürezisin meydana gelmesi ile glomerul filtrasyondaki iyileşme her zaman paralel gerçekleşmemekte olup glomerular filtrasyon yavaş yavaş normale döner.
Kedi ve Köpek Akut Renal Yetmezliği Klinik Semptomları
- Kusma
- İştahsızlık, anoreksi
- Ani başlayan depresyon, halsizlik
- Polidipsi
- En sık rastlanan bulgu oligüri ve anüridir.
- Yapılan fiziksel muayenede hayvanın dehidre olduğu gözlenir. Palpasyon ile yapılan muayenede böbreklerin normalden büyük olduğu görülür. Hayvandan ağrı kaynaklı dönüt alınabilir.
- Hayvanın nefesinde karakteristik bir üre kokusu alınabilir.
Akut böbrek yetmezliği prerenal nedenli ise, bu nedene yönelik klinik bulgular göze çarpar. Akut böbrek yetmezliği olan hayvanda belirlenebilecek erken ve tek bulgu oligoanüridir. Tedaviye olumlu cevap veren hayvanda oligoanüri yavaş yavaş düzelir.
Akut böbrek yetmezliği renal nedenli ise, hayvanın son zamanlarda kullandığı ya da temasta bulunduğu nefrotoksik ilaç ve maddeler göz önünde bulundurulur. Hayvanda görülen hipovolemi ve şok, akut tubuler nekroz ihtimalini akla getirir. Hastalarda hipertansiyon meydana gelir. İdrar muayenesi yapıldığında sedimentin kahve renkli olduğu görülür. İdrar pH’ının alkali düzeyde olması proksimal tubulus yıkımı olduğunu ifade eder. Böbrek dokusundan kaynaklanan enzimler ve renal tubuler epitel antijenlerinin idrarda görülmesi nefrotoksitenin erken dönemde tanısının konulmasını sağlar. Mikroskobik muayenede ise lökositler, eritrositler, granüler silindirler ve tubulus epitel hücreleri görülür.
Hayvanın kan glukoz düzeyi normal seviyedeyken glukozüri belirlenir. Kan serumu biyokimyasında, kreatinin, BUN, protein, potasyum ve fosfor seviyeleri bakılır. Hiperkalemide kaslarda zayıflık, bradikardi, kardiyak kontraktilitede azalma, ventriküler fibrilasyon ve asistol gözlenir. Nonoligurik akut renal yetmezlikte hipokalemi meydana gelir. Akut tubuler nekrozun diüretik fazında ve terapötik şekilde oluşturulan diüreziste renal potasyum kaybı söz konusudur. Kusma, anoreksi, aşırı düzeyde kas zayıflığı ve kardiyak ritim bozukluğu gibi semptomlar gösterir. Kediler, hipokalemide başını yerden kaldıramazlar.
Akut pyelonefritte, idrar akışında azalma ya da sepsis şekillenmişse akut renal yetmezlik meydana gelir. Hayvanın idrar muayenesinde bakteriüri, pyüri, granüler silindirler ve hücreler görülür.
Üreterlerin kısmi ya da tam tıkanmasında ise; idrar akışı azalır hatta ortadan kalkabilir. İdrar retensiyonu şekillenebilir. Su, sodyum ve ürenin glomeruler filtrasyon ve tubuluslardan geri emilimi artar.
Azotemideki ilk klinik bulgu ise kusmadır.
Tedavi edilemeyen ya da kendiliğinden düzelemeyen, iki taraflı tam ya da kısmi üreter daralma veya tıkanmalarında tubuler hücrelerde işlevsel bozukluk, glomeruler filtrasyonda azalma ve progresif azotemi şekillenir.
Hayvanda meydana gelen ardarda oligüri-anüri bulgusu üreter tıkanması şekillendiğine işaret eder.
Akut renal yetmezliğin tanısı; Hayvan sahibinden edinilen anamnez ve hayvanda görülen klinik bulgulara bakılarak akut renal yetmezlik olabileceğinden şüphe edilir. Yukarıda da belirtilen biyokimyasal analizler ve idrar muayeneleri sonucunda edinilen gözlemler, ultrasonografik ve radyografik değerlendirmeler tanıya ulaşılmasında son derece etkilidir.
Akut renal yetmezliğin ayırıcı tanısı; Burada aklımıza azotemiye neden olan hastalıklar gelir. Ve mutlaka akut renal yetmezliğin, kronik renal yetmezlikten ayırt edilmesi gerekir.
| Klinik bulgular | Laboratuar bulguları | |
| Akut renal yetmezlik | 1 haftadan kısa süren veya ani başlayan depresyon, ishal, kusmaAnüri, oligüriBöbreklerin ağrılı, büyümüş veya normal boyutta olmasıVücut kondüsyonunun iyi olmasıKemik dansitesinin normal olması | HCT normal ya da artmış, anemi söz konusu olabilir.Potasyum normal düzeyde ya da artmıştır.BUN ve SCr önceden normal ama giderek artmıştır.Bazı hastalarda üriner kastlar olabilir.Orta ya da şiddetli metabolik asidoz şekillenebilir. |
| Kronik renal yetmezlik | Uzun süren, kronikleşmiş depresyon, kusma, iştah ve ağırlık kaybı, mat ve karışık kıl örtüsü, ağızda ülser, solgun müköz membranlarPoliüri, polidipsiBöbreklerin düzensiz, küçülmüş veya normal boyutta olmasıVücut kondüsyonunun zayıf olmasıKemik dansitesinin zayıf olması | Non rejeneratif anemi gözlenir. Ancak HCT normal olabilir.Potasyum normal düzeyde ya da azalmıştır.BUN ve SCr önceden artmış ancak şimdi stabil durumdadır.Üriner kastlar yok.Hafif ya da orta şiddette metabolik asidoz şekillenebilir. |
KAYNAKÇA
- Birdane, Fatih Mehmet (2013). Köpek ve Kedilerde Akut Renal Yetmezlik/Akut Böbrek Hasarı, Türkiye Klinikleri Veteriner Bilimleri Dergisi, 4(2): 1-9
- Yarsan, Ender (2018). Kedi ve Köpek Hekimliği. Ankara: Güneş Tıp Kitabevleri
- Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi, İç Hastalıkları 1 dersi, Köpek ve Kedilerde Üriner Sistem Hastalıkları adlı ders sunumu
- Ondokuz Mayıs Üniversitesi Veteriner Fakültesi, İç Hastalıkları dersi, Üriner Sistem Hastalıkları adlı ders sunumu
- Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi, İç Hastalıkları dersi, Kedi Köpek Üriner Sistem Hastalıkları adlı ders sunumu
- Muhammed Ali Sağır, Kan Üre Nitrojen Düzeyi Artmış Kedilerde Kan Elektrolitleri ile Kan Basıncı ve EKG Bulgularının Değerlendirilmesi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2012