Kedilerde üremenin kontrolü deyince burada birçok konu akla gelmektedir. Bunlar sırayla ana başlıklar halinde izah etmeye çalışacağız. Burada anlatılan bilgiler ışığında kesinlikle herhangi bir uygulama yapmayın. Çünkü anlatılan bilgilerin kedinizin herhangi bir farklı durumundan dolayı olumsuz (ölüm gibi) doğurabilir ki bu yüzden mutlaka Veteriner Hekim ‘inizin bilgisi ve ışığında bu uygulamaları yapın.
Kedilerde üremenin kontrolü 5 ana başlıkta inceleyeceğiz.
Bunlar;
- Kedilerde Kızgınlığın ertelenmesi,
- Kedilerde Başlayan Kızgınlığın (Östrüsün) Baskılanması,
- Kedilerde Ovulasyonun (Yumurtlama) Uyarılması,
- Çiftleşen Kedilerde Gebeliğin Oluşmasını Engelleme,
- Kedilerde Gebeliğin Sonlandırılması
Kedilerde üremenin kontrolü özellikle ev kedileri açısından önem arz etmektedir. Kediler ilk olarak bilinmelidir ki kızgınlık zamanlarında çok hırçın davranışlar sergilerler. Bunun yanında bit batımda yumurtlama sayıları fazla olduğundan dolayı doğumda fazla yavru yapmaktadırlar. Fazla yavru yapan kediler hep yıpranmakta hem de hırçın olmaktadırlar. Gerek erkek kedi olsun gerekse dişi kediler olsun cerrahi operasyon sonucunda kalıcı olarak üreme sonlandırılabilirler. Tabi bu konuda benim şahsi düşüncem kediler çiftleşme haklarının anormal bir durum söz konusu olmadığı takdirde alınmamasıdır. Dişi kedide cerrahi girişim olarak; ovariohysterectomy, ovariectomy veya salpingectomy düşünülebilir.
Kedilerde hormonal müüdahelenin dezavantajları vardır. Düzenli olarak iğne yapılması ya da hapların yutturulmasında ki zorluklar ve bunun yanında uzun süre progestagenlerin kullanılması dezavantaj sağlamaktadır. Progesteronların özellikle uterus üzerinde olumsuz yan etkiler yapması kistik endometrial hiperplazi, pyometra, vb., bazı progestagenlerin meme neoplasmlarına sebep olabilmesi ve sonuçlarının cerrahi girişimler kadar köktenci olmaması şeklinde sıralanabilir. Bunun yanında kedilerde pubertası (kemik gelişimi) tamamladıktan sonra ilk kızgınlığın da (östrüsda) baskılanması doğru bulunmamaktadır.
Kedilerde Kızgınlığın (Östrüsün) Ertelenmesi
Kedilerde Kızgınlığın (Östrüsün) ertelenmesinde amaç kedinizin kızana geleceği zaman öncesinde gerekli uygulamayı yapıp kedinizin kızgınlık dönemi atlatmaktır. Bu amaçla geçici veya devamlı olarak sağlanabilir. Bunun için Medroksiprogesteron asetat (MAP), 25 mg dozda deri altı enjekte edilirse östrüsü ertelediği gibi, 6 ay aralarla tekrar ile devamlı bir ertelenme sağlanabilimektedir. MAP, 2.5 mg/gün dozda 6-14 gün verildiğinde ise östrüsleri 1-3 ay erteleyebilmektedir. MAP, anöstrüs veya metöstrüs döneminde başlanıp, yıl boyunca her hafta 5 mg, oral yolla uygulanarak devamlı erteleme sağlanabilir.
Megastrol asetat (MA) ‘ın östrüslerin ertelenmesi için normal dozu 2.5 mg/günlük X 8 haftadır. Diğer bir dozlamada 2.5 mg/haftalık X 18 ay uygulanabilir.
NET ‘in oral dozu ise 0.2 mg/kg/günlük olup (Siyam ırkında 0.4 mg/kg), uygulamanın sona ermesinden 2-4 hafta ile 6 ay arasında kızgınlıklar yeniden başlar.
Klormadinon asetat (CAP) 20-30 mg dozlarda, üç hafta ara ile iki defa enjekte edilir ve daha sonra 3 ay aralarla tekrar edilir.
Diğer bir seçenek olarak, Miboleron beklenen kızgınlıktan 30 gün önce başlanıp, 50 mch günlük oral verilerek sağaltım süresince östrüsler ertelenebilir.
Burada verilen bilgiler etken madde olaraktır. Kullanacağınız ilacı Veteriner Hekim ‘inizin reçetesi doğrultusunda kullanın. Bu ilaçların hepsinin ticari ismi farklıdır bunu asla unutmayın.
Kedilerde Başlayan Kızgınlığın (Östrüslerin) Baskılanması
Kedinizin kızgınlık zamanı beklediğinizden önce oldu veya kızgınlığı ertelemek için gerekli zamanda ilacı kullanmadınız. İşte bu durumda kedilerde başlamış bulunan proöstrüs/östrüsün baskılanması için de progestagenler kullanılmaktadır.
Medroksiprogesteron asetat (MAP), ilk üç-dört gün 10-20 mg/gün ve izleyen 12 – 14 gün süresince de 5-10 mg/kg verilebilir.
Megestrol asetat (MA) ‘ın 2-3 mg/kg tek dozu kedilerde ovulasyonu engellemekle birlikte, 2 mg/ kg dozun yedi gün süre ile uygulanması kızgınlıkları 1-4 ay erteleyebilmektedir.
NET ‘ın 1 mg/kg X 5 gün, izleyen beş günde 0.5 mg/kg ve 0.2 mg/kg/günlük oral uygulaması ile istenildiği sürece baskılanma sağlanabilir. Uygulamanın başlamasını .izleyen 72 saat içinde östrüsler kaybolur ve bitiminden sekiz gün sonra yeniden başlar.
Henüz yeterince pratiğe aktarılmamakla birlikte; kuvvetli GnRH antogonistleri kullanılarak östrüsler ertelenip, yatıştırılabileceği gibi, GnRH ‘ya karşı immunizasyon da fertilitenin düşmesine sebep olarak bu konuda dolaylı şekilde etkili olmaktadır.
Burada verilen bilgiler etken madde olaraktır. Kullanacağınız ilacı Veteriner Hekim ‘inizin reçetesi doğrultusunda kullanın. Bu ilaçların hepsinin ticari ismi farklıdır bunu asla unutmayın.
Kedilerde Ovulasyonun (Yumurtlama) Uyarılması
Kedilerinizi gebe bırakmak istiyorsunuz ama kediniz bir türlü kızana (östrüsa) geldiği halde gebe kalmıyor yani yeterli düzeyde ovulasyon gerçekleşmiyor. Bunun için kedilerde östrüsün (kızgınlığın) birinci ve ikinci gününde 250 Ul HCG/gün veya östrüsün ikinci günü 25 mcg GnRH uygulanabilir. Diğer bir seçenek olarak, 50 mcg GnRH enjeksiyonun ’dan 48-96 saat sonra 10 mg/kg dozda proligeston deri altı uygulanabilir.
Kedilerde ayrıca, cervix uteri’nin mekanik ve elektriksel uyarılması ya da yinelenen çiftleştirmeler ile ovulasyon şekillendirilerek sonraki östrüse kadar korunma sağlanabilmektedir. Diğer bir uygulamada, 50 mcg GnRH enjeksiyonundan 48-96 saat sonra 10 mg/kg dozda proligeston deri altı yolla enjekte edilebilir.
Burada verilen bilgiler etken madde olaraktır. Kullanacağınız ilacı Veteriner Hekim ‘inizin reçetesi doğrultusunda kullanın. Bu ilaçların hepsinin ticari ismi farklıdır bunu asla unutmayın.
Çiftleşen Kedilerde Gebeliğin Oluşmasını Engelleme
Kediniz kızgınlığını baskılayamadınız ya da kızgınlığa gelen kedinize hakim olamadınız ve çiftleşmesini engelleyemediniz. Bu durumda istenmediği halde çiftleşen kedilerde gebeliği engellemek üzere östrogenlerden yararlanılabilir.
Kedilerde anılan amaçla dietilstilbestrol 2 mg dozda, çiftleşmeden 2,3,7 ve 10 gün sonra kas içine enjekte edilerek implantasyon engellenebilir. Ostradiol benzoat ise çiftleşmeden iki-üç gün sonra 0.5-1 mg kas içine verilebilir. Ya da östradiol cypionat çiftleşmeden 40 saat sonra 125-250 mcg dozlarda bir kez kas içine uygulanabilir. Ancak yukarıda dozlamalarda yapılan enjeksiyonları takiben uzun süren bir östrüs (kızgınlık) ve onu izleyen yine uzunca bir anöstrus dönemi ile kronik endometritis ve pyometra riskleri de göz önünde tutulmalıdır.
Megestrol asetat (MA) , östrüs sırasında tek bir 2.0 mg dozda oral yolla verilerek implantasyona engel olunabilir. Aynı şekilde DMA çiftleşmeden sonra 2.5 mg oral yolla verilerek implantasyon engellenebilir ve 20 30 gün sonra yeni bir kızgınlık görülür.
Burada verilen bilgiler etken madde olaraktır. Kullanacağınız ilacı Veteriner Hekim ‘inizin reçetesi doğrultusunda kullanın. Bu ilaçların hepsinin ticari ismi farklıdır bunu asla unutmayın.
Kedilerde Gebeliğin sonlandırılması
Kediniz kızgınlığa gelmesini engelleyemedik, kızgınlığa geldi baskılayamadık, kızgınlığı gösterdi ve çiftleşmeyi engelleyemedik, kediniz çiftleşti gebeliğin oluşmasını da engelleyemedik ve sonuç olarak kediniz gebe kaldı. Bu durumda kedinizin gebeliği sona erdirmek üzere PG analogları (PG), 40. günden sonra, 24 saat ara ile iki defa, 0.5-1.0 mg/kg dozda, deri altına enjekte edilerek abortus oluşturulabilmektedir.
Henüz üzerinde yeterince araştırma yapılmamış olmasına rağmen; bromocriptin ya da cabergolin gebeliğin ikinci yarımında abortus yaptırabilmektedir. Yine GnRH antagonistleri, PG ‘lerle kombine olarak östrüsten 2-4 gün sonra uygulanarak gebeliğin şekillenmesini engelleyebilirler. Aynı amaçla bazı embriyotoksik bileşikler de öngörülmektedir.
Burada verilen bilgiler etken madde olaraktır. Kullanacağınız ilacı Veteriner Hekim ‘inizin reçetesi doğrultusunda kullanın. Bu ilaçların hepsinin ticari ismi farklıdır bunu asla unutmayın.