Kedilerde Alt Üriner Sistem hastalığı (FLUTD), kedilerde sistit (idrar kesesi yangısı), idrar taşlarının oluşumu ve kısmi veya tamamen üretranın tıkanması ile kendini gösteren bir problemdir. Hastalık Kedilerde Alt Üriner Sistem Hastalığı olarak bilinse de kaynaklarda FLUTD (Feline Lower Urinary Tract Disease) veya FUS (Feline Urological Syndrome) olarak da bilinmektedir.
Üretranın tamamen tıkanması ölümle sonlanır.
Feline Lower Urinary Tract Disease Nedenleri
Hastalığın sebepleri arasında idrar yolları enfeksiyonları, nörolojik anormallik, neoplazi ve anatomik defektler de sayılabilir.
Kedi Alt Üriner Sistem Hastalığında üretrada daha çok struvit ve kalsiyum oksalat olmak üzere 2 tür taş oluşmaktadır. Farklı mineral içeren taşlar da oluşmaktadır. Her iki tür kristal de üriner sistemde irritasyon, yangı ve kısmen veya tamamen tıkama yapar. Üretranın anatomik yapısı gereği (dar ve daha uzun) erkek kedilerde ve kastre edilen kedilerde bu problem daha fazla görülür.
Alkali karakterdeki (pH 7 ve üzeri) mamalar ile besleme sonucunda struvit kristallerinin (magnezyum amonyum fosfat) artması söz konusudur. Kuru mamalarda kullanılan yüksek orandaki sebze ve tane yemler idrarın alkali olmasına neden olmaktadır. Tane yem temelli kedi diyetleri potasyum gibi baz (alkali) oluşturan katyonları yüksek oranda içerir. Bu durumda da idrar alkali özellikte olur ve ürolit (idrar taşı) oluşumuma sebebiyet verir. Fazla miktardaki magnezyum, amonyum ve fosfat iyonları böbreklerde süzülürken alkali ortamda kristalize olurlar (taşlaşırlar). Bu kristallerin en önemlisi magnezyum amonyum fosfattır (struvite).
Ete dayalı diyetlerde ise idrar asidik karakterdedir. Protein ağırlıklı kedi diyetinde proteinlerin katabolizması (parçalanması — degradasyonul) asit üretimine neden olur. Bu asidin üriner kanaldan atılması gerekir. Kaldı ki kediler asit özellikle idrarı atmaya alışkındırlar. İdrarları fazla oranda asidik olan (pH 6’nin altında) kedilerde üretrada kalsiyum oksalat kristallerinin oluşması söz konusudur. Kalsiyum oksalat kristalleri ise farklı formda idrar taşlarıdır. Bu tür taşlar (kristaller) yaşlı kedilerde daha çok görülür. Kalsiyum oksalat kristali bulunan kedilerin kanında kan Ca düzeyi yüksektir (hiperkalsemi).
Ticari mamaların çoğunda asitlendirici anyonlar kullanılarak idrar taşlarının önlenmesi amaçlanır. Mamalardaki fazla miktardaki anyonlar paratroid hormonunu uyararak katyonların mobilize olmasını sağlar. Burada en önemli katyon kemiklerden mobilize olan kalsiyumdur. Uzun süreli aşın anyon kullanımı kemiklerden fazla miktarda Ca mobilizasyonuna ve sonuç olarak kemik zayıflamasına neden olmaktadır. Hatta kedi diyetinde asitlendirici kullanımı kalsiyum oksalat kristallerinin presipitasyonuna neden olmaktadır. Yani alkali idrar taşı önlemek için mamalarda uzun süre asitlendirici kullanımı da yine başka formda idrar taşına (kalsiyum oksalat) neden olmaktadır. Dolayısıyla bu konuda bir elektrolit denge (balans) olması gerekir. Elektrolit balans ile ifade edilen (Na * K — CI) dir. Kedi idrar pH’sının 6,0-6,4 arasında olması gerekir. Aslında idrar yollarında kristal taşların oluşumu normal olup, küçük taşların idrar yoluyla atılmaması problem oluşturur. Dolayısıyla diyetteki manipülasyonların dışında su tüketimi ile tetiklenen sık idrar yapma, idrar taşlarından kurtulmanın önemli bir yoludur.
Diyette yüksek orandaki magnezyumun FLUTD oluşumuna neden olduğu iddia edilmiştir. Ancak idrar pH’sına oranla diyetin Mg düzeyinin göreceli olarak hastalık oluşumuna katkısı çok daha azdır. Hastalığın oluşumunda daha çok Ca:P:Mg oranı önemlidir. İdeal diyetlerde Ca:P:Mg oranı 1,3:1:0,06 olmalıdır. Ayrıca esansiyel olan minerallerden herhangi birinin eksikliğinde mineral dengesinin bozulması ve hastalığın ortaya çıkması muhtemeldir.
Diyet değiştirme yoluyla struvit kristalleri yok edilebilir. Ancak kalsiyum oksalat kristallerinin diyet ile yok edilmesi oldukça zordur. Üretranın steril bol su ile yıkanarak taşların elimine edilmesi de mümkündür. Tedavi edilemeyen kedilerde operasyonla taşların alınması uygundur.
FLUTD Klinik Belirtileri Nelerdir?
Klinik bulgular arasında;
- idrar yaparken zorlanma,
- idrarda kan,
- uygun olmayan yerlere ve sık idrar yapma,
- idrar yaparken ağrı ve ağlama,
- genital bölgeyi yalama,
- huzursuzluk ve yemden kesilme
olarak sayılabilir. Kedilerin % 5-10’unda bu problem görülebilir.
Kedilerde alt üriner sistem hastalığı genellikle birden fazla nedeni vardır. Enfeksiyonlar, iltihaplanma, diyet ve davranış sorunları nedeniyle ortaya çıkabilir. Üretral tıkanıklığı olan kediler genellikle yukarıdaki belirtileri gösterecek, ancak çok az idrar çıkaracak veya hiç geçmeyecek ve giderek daha fazla sıkıntı çekecektir. Üretral tıkanma, acil veteriner hekim tedavisi gerektiren mutlak bir acil durumdur.
Her yaştaki kediler FLUTD gösterebilirken, en sık orta yaşlı, fazla kilolu, çok az egzersiz yapan, dış ortamlara erişimi kısıtlı olan ve daha az su içen kedilerde görülür. Erkek kediler de yüksek risk altındadırlar. Çok kedili bir evde yaşamak ve yeni bir eve taşınmak gibi rutin değişiklikler dahil olmak üzere stresli çevresel faktörler de bir kedinin hastalığın geliştirme riskini artırabilir.
Feline Urological Syndrome Nasıl Önlenebilir?
Hastalığın önlenmesinde kedilerin sık ve az miktarlarda mamalarla beslenmesi gerekir. Diyetlerin idrarı asitlendirici türden olmasına özen gösterilmeli ancak aşırı asidik diyetlerin de metabolik asidozise, böbrek fonksiyonlarının bozulmasına ve mineral dengenin bozulmasına yol açacağı unutulmamalıdır.
Yüksek proteinli diyetlerin idrar pH’sını asitlendirme özelliği mevcuttur. Dolayısıyla dengeli ve yüksek proteinli bir diyetle bu tür bir hastalığı önlemek mümkündür. Konserve mamaları tüketen kedilerde kuru mama tüketenlere oranla daha az FLUTD görülmektedir. Bunun nedeni muhtemelen konserve mamaların daha fazla protein ve su içermesidir. Kedilere serbest olarak temiz ve soğuk su verilmesi hastalığı önlemede önemlidir. İdrarı dilue etmek için bol su içirmenin yanı sura sodyum takviyesi yapılabilir. Ancak böbrek problemi yaşayan kediler için bu uygulama uygun değildir.
Kaynakça