Kanatlılarda İnfeksiyöz Koriza, tavukların Haemophilus paragallinarum (Avibacterium paragallinarum) tarafından meydana gelen akut seyirli olan üst solunum sistemini etkileyen bir enfeksiyondur. İnefeksiyöz koriza genellikle gençlerde özellikle yumurtlama döneminde ki tavuklarda daha sık görülmektedir. İnfeksiyöz koriza intraorbital sinusların şişmesi ve buna bağlı olarak yüzde yüzde oluşan şişlik, konjuktivitis, seröz veya purulent burun akıntısı gibi semptomlarla karakterize bir enfeksiyondur.
Etiyolojisi
İnfeksiyöz koriza ‘nın spesifik etkeni
Haemophilus paragallinarum (Avibacterium paragallinarum) ‘dur. Bu bakteri Gram negatiftir, hareketsizdir, sporsuz bir yapıya sahip, bipolar boyanma özelliğine sahiptir. Etken 24 saatlik katı veya sıvı kültürlerden yapılan preperatlarda kısa çomak veya flamentler şeklinde görülür.
Etkenin üretilmesi çikolata agar, beyin kalp infuzyonu, TSA gibi bazı temel ortamlar kullanılmaktadır. Kanlı agar etkenin izole edilmesinde en çok kullanılan yöntemdir. H. paragallinarum (A. paragallinarum) embriyolu tavuk yumurtalarında da üretilmektedir. 6-7 günlük embriyolu yumurtaların yumurta sarılarına inokule edilen etken, çoğunlukla embriyoları infeksiyonu takiben 24-48 saat içinde öldürür.
Haemophilus paragallinarum (Avibacterium paragallinarum) liposakkarit karakterinde endotoksin oluşturduğu belirlenmiş, ancak toksinin antijenik özellik göstermesine karşın, koruyucu yeteneğe sahip olmadığı ortaya konulmuştur.
Haemophilus paragallinarum (Avibacterium paragallinarum) rutin labarotuvar tanısında katalaz testi dışında biyokimyasal yöntemlerden pek yararlanılmaz.
Haemophilus paragallinarum (Avibacterium paragallinarum) dayanızsız bir mikroptur. Konakçı dışında kısa süre içersinde ölmektedir. Çeşme suyu ile süspanse edilen kültürlerde etken optimal ısıda 4 saat içinde inaktive olmasına karşın, aynı kültür izotonik ortamda ve de aynı ısıda en az 24 saat canlı kalabilmektedir. Aglutinasyon yöntemi ile en az 3 serotipinin varlığı ve bu serotipler arasında patojenite yönünden farklılığın bulunmadığı ortaya konulmuştur. Serotipler A, B, ve C olmak üzere adlandırılır.
İnfeksiyöz koriza hastlığının mortalitesi düşüktür ama yüksek oradan ölümlerle sonuçlanan vakalarda görülmüştür.
Haemophilus paragallinarum (Avibacterium paragallinarum) tavuklara subkuton inokule edilirse inokulasyon yerinde lokal bir büyüme ve generalize olan toksik bir reaksiyon, intranasal yolla enjekte edilirse % 60 oranında hava kesesi yangısı meydana getirmektedir.
Hastalığın bulaşmasında en önemli rolü kronik hastalar ve sağlıklı portör kanatlılar oynar. Enfeksiyon çoğunlukla kış aylarında ortaya çıkmakta ve enfeksiyon solunum ve sindirim sistemi ile bulaşmaktadır. Duyarlı bir sürüye infekte hayvanın girmesi hastalığın başlaması için yeterlidir. Hasta hayvanların çeşitli yollarla çıkartmış oldukları etkenler duyarlı hayvanlardan tarafından damlacık infeksiyonu şeklinde alınır. Ayrıca, infekte hayvanların ağız ve burun akıntılarının içme sularını kontamine etmelerine bağlı olarak, sindirim kanalı aracılığı ile de bulaşma olur.
İnfeksiyöz koriza ‘nın en karakteristik özelliklerinden biri ise kısa bir süre inkubasyon süresine sahip olmasıdır. Etkenin intranasal bulaşmasına takiben 24-48 saat içinde klinik bulgular ortaya çıkar, morbidite oranı %80-100, mortalite oranı ise % 10 ‘dur. Eğer ki sekonder enfeksiyonlar işin işine girerse bu oranlar artar.
Klinik Belirtiler
- En belirgin klinik semptomu sinüs ve yüzün şişmesi, mukoz veya purulent akıntının gelmesidir.
- Şiddetli konjuktivitis
- Gözlerin kapanması
- Yemden yani iştahın azalması
- Bir veya iki sinus aynı anda infekte olması
- Solunum güçlüğü
- Yumurta veriminde düşüş
- Erkek hayvanlarda sakal ödemi olması
- İshal ve su tüketiminde azalma
- Tavuklarda hastalığın seyri 2 hafta kadardır
Kanatlılarda İnfeksiyöz Koriza ‘nın teşhisin de 2 yöntem vardır;
1- Klinik ve Otopsi Bulguları: Hastalık özellikle kronik solunum yolu infeksiyonu (CDR), kronik tavuk kolerası, Tavuk çiçeği, Avitaminöz, Newscastle, İnfeksiyöz Bronchitis, İnfeksiyöz Laryngotracheitis gibi solunum bozukluklarına açan viral enfeksiyonlarla karışabilir.
2- Laboratuvar Muayeneleri: İnfeksiyöz koriza ‘nın teşhisinde laboratuvar muayenelerinde 4 yönteme bakılmaktadır.
- Bakteriyoskopi
- Kültür
- Seroloji
- Hayvan Deneyi
Kanatlılarda İnfeksiyöz Koriza Tedavisi
Tedavi için mutlaka Veteriner Hekim ‘inize başvurun. Burada verilenler bilgi amaçlıdır. Tedavi eden kişi sorumluluğu kendisine aittir.
Tedavi önerecek olursak sağaltım amacıyla antibiyotik kullanmak şarttır. Burada antibiyotik seçimi yaparken mutlaka Gram negatif etkili bir antibiyotik seçilmesi önem arz etmektedir. En sık kullanılan sulfonamidlerdir. Antibakteriyel ilaçlar en az 5 gün kullanılmalıdır. 10 güne kadar devam edilebilir. Sekonder enfeksiyonlar yoksa tedavi sonuç almak daha kısa sürer. Enfeksiyonun yayılmasını önlemek adına eritromisin de kullanılmaktadır. Burada diğer eklenmesi gereken direnci artırmak için vitamin, mineraller de verilmelidir.
Korunma
Kanatlılarda infeksiyöz koriza dan korunmak için her hastalıkta olduğu gibi enfekte olmuş bir tavuğu sürüye sokmamaktır. İşletmelere alınacak civcivlerin, piliçlerin hastalıktan ari olması gerekmektedir. Eğer ki bu konuda tereddüt varsa karantina kümesleri olmalı ve belli bir dönem orada kanatlıların gözlenmelidir.
İnfeksiyöz koriza enfeskiyonundan korunmanın bir diğer yöntemi de aşıdır. Üretilen aşıların 2-3 suşu içermektedir ve bu aşılar inaktive edilmiş olup adjuvanlıdırlar. 10 ila 20 haftalık hayvanlara aşı deri altı uygulandığı zaman bağışıklık meydana getirmektedirler. Embriyoda hazırlanan bakterinlere ek olarak, buyyon da hazırlanan ve mertiolat ile inaktive edilmiş, AI(OH)3 ‘li aşılar da vardır. Bu aşıların yumurtada hazırlananlara oranla pratikte daha etkili oldukları ortaya konulmuştur.
İnfeksiyöz koriza ‘dan korunmak için alınması gereken önlemlerin yazmaya çalışalım;
- İşletmeye infekte tavukların girmesini önlemek
- Hastalık çıktığında erken teşhis edilip, uygun bir ilaçla vakit geçirmeden tedaviye başlamak
- İşletmede kümes hijyeni, uygun bakım beslenmenin yapılmasını sağlamak
- Ayrı yaştaki ve cinsteki hayvanların bir arada bulunmalarını önlemek
- Hastalık çıkan bir kümese yeni hayvan koymadan önce uygun bir şekilde dezenfeksiyonu sağlamaktır.