İşkembe Kelebekleri

İşkembe kelebekleri, hayvancılıkla uğraşanlar Karaciğer Kelebeğini bilirler. Fakat işkembede yerleşen kelebekler de var. Latince adı Paramphistomum.

Erginleri geviş getirenlerin ön midelerinde bulunan, Trematod ailesinden bir parazit. Paramphistomum iki konakçılı, iki ağızlı erginleri konik biçimde, pembe, kırmızı renkte işkembe papillalarının içine yerleşen tehlikeli bir parazittir.

Paramphistomum yaşam döngüsünde ara konakçı salyangozlardır (snail, gastropoda, karındanbacaklı ailesinden kabuklu sümüklüböcek).

Basitçe yaşam döngüsünden söz edelim; geviş getiren ve paramphistomum istilasına uğramış bir hayvanın dışkısıyla yumurtalar atılır. Sulara karışan parazit yumurtaları salyangozlar tarafından alınır. Salyangozda larvalar gelişir ve saçılmaya başlar. Bitkilere bulaşan larvaları ot yiyen hayvanlar alır. Bağırsaklarda açılan larvalar genç parazit haline gelerek işkembeye doğru göç ederler. İşkembe (rumen) ve börkenek (retikulum) içine yerleşen erginler enfeksiyondan 7-14 hafta sonra tekrar yumurta üretecek hale gelirler. Döngü böylece sürer gider.

Evcil geviş getirenlerde (koyun, keçi, sığır) ve yabani geviş getirenlerde (örneğin; geyik) görülen Paramphistomum’lar hayvanlarda durgunluk, iştahsızlık oluşturur. Adeta fışkırırcasına dışarı çıkan, şiddetli, aşırı sulu, bazen kanlı, kötü kokulu ishale sebep olur. Başka etkenlerden olduğu sanılarak tedavi edilmeye çalışılan ve başarılı sonuç alınamayan ishal söz konusuysa bu hastalık akla gelmelidir.

Fakat, ne yazık ki; çoğunlukla durum mezbahada veya otopside ortaya çıkar. Retikulum (börkenek) ve Rumen (işkembe) içerisinde doku hasarlarına, kanamalara sebep olan paramphistomumlar hayvanda büyük ölçüde protein eksikliğine, ayrıca ishal dolayısıyla şiddetli su kaybına (dehidrasyon) yol açar. Hayvanlar aşırı zayıflar.

Şüphe duyulduğunda laboratuvar muayenesi ile teşhis konulabilir. Akut istilalarda dışkıda yumurta görülmeyebilir.

Gençlerde ölüm görülür. Hastalığın aşısı yoktur. Tedavisi mümkündür. Kelebek ilaçları ile tedavi edilebilir. Ancak; sadece etken maddesi Oksiklozanid olan kelebek ilaçları etkilidir.

Koruma

İşkembe kelebekleri ara konakçısı olan salyangozlar, bilindiği gibi, çamurlu, ıslak yerleri severler. Ilık ve yağışlı havalarda salyangozlar artar. Hayvanları riskli alanlardan uzak tutmak başlıca koruma yöntemidir.

Zor olsa da, başka bir yöntem salyangozla mücadeledir. Sulak arazilerin direnajı, mollusisid (salyangoz öldürücü ilaçlar) kullanılması denenebilir. Salyangoz öldürücü ilaçların başında göztaşı (göktaş, bakır sülfat) gelir.

Fakat bu yöntemin başarısı sınırlıdır. En doğrusu salyangoz bulunan ıslak, çamurlu yerlerde hayvanların otlatılmamasıdır.