İneklerde lenf yumruları şişmesi (lenfadenitis, lenfadenopati) vücudun enfeksiyonlara karşı savaşının sonucu olarak ortaya çıkan bir belirtidir. Lenf yumrularının şişmesi bir işaret olup, arkasında ne gibi sorunlar olduğunun dikkatle incelenmesi gerekir.
İneklerde lenf yumruları bakteriyel, viral, fungal (mantar) ve paraziter sebepler dolayısıyla şişer. İneklerde dışarıdan görülebilen ve elle yoklanabilen (palpasyon) 6 önemli lenf yumrusu vardır. Bu yumrular lokal olarak sorunun olduğu bölgedeki lenf yumrusunun şişmesi veya genel olarak 6 yumrunun tümünün şişmesi şeklinde ortaya çıkarlar. Adı geçen lenf yumruları yüzeysel (süperfisiyal) lenf yumrularıdır (parotid, submandibular, retropharyngeal, prescapular, prefemoral ve supramammary).
Tabii ki iç organlarda dışarıdan görülmeyen lenf yumruları da vardır. Onların şişmesi halinde elle muayene yapmak (palpasyon) mümkün olmaz. Çoğunlukla nekropsi de ya da mezbahada görülürler.
Yüzeysel, dışarıdan görülebilen ve palpe edilebilen lenf yumrularının şişmesi ile bize işaret veren hastalıkları listeleyelim; Tüberküloz (verem), aktinomikoz, aktinobasilloz, stafilokok ve streptokok enfeksiyonları, nokardiosis, bruselloz, Salmonelloz.
Bir de adı üzerinde kazeöz lenfadenitis vardır. Koyun pseudotüberkülozu adı verilen bu hastalık koyunlarda görülür. Ancak nadir olarak sığırlarda da görüldüğü bildirilmiştir.
Viral etkenli hastalıklardan BLV virüsü ile ilgili olan sığır löykozu, BVD-MD hastalığını ve kısaca Koriza olarak bilinen sığırların öldürücü nezlesini sayabiliriz.
Paraziter hastalıklardan tayleriyoz (theileriosis), fungal hastalıklardan aspergillosis lenf yumrularının büyümesine yol açar. Ayrıca yaralanma ve travma söz konusu olduğunda oraya en yakın lenf yumrusu şişer.
Adı geçen hastalıkları tek tek inceleyelim;
Tüberküloz (verem) Mycobacterium bovis tarafından oluşturulan ve damlacık enfeksiyonu olarak hızla yayılan bir hastalıktır. Akciğerlerde çok sık görülür. Fakat her organa yerleşebilen tehlikeli bir hastalıktır. Kesin teşhis tahlil veya testler ile konulur. Bölgesel lenf yumrularının büyümesi sadece şüphelenmemizi sağlar. Kesin teşhis konulmasını sağlamaz.
Aktinomikoz yetiştiriciler arasında “domuz başı” veya “yumru çene” olarak bilinen bir hastalıktır. Etkeni Actinomyces bovis‘tir. Genellikle çene altında görülür. Ancak vücudun başka yerlerinde de görülme ihtimali vardır. Görüldüğü bölge veya bölgelerde lenf yumruları şişer belirgin hale gelir.
Aktinobasilloz “odun dil hastalığı” olarak bilinir. Etkeni Actinobaciilus lignieresi‘dir.
Stafilokok ve streptokoklar tarafından oluşturulan enfeksiyonlar ile yara enfeksiyonları çevresindeki lenf yumruları büyür. Gözle ve elle muayenede belirgin hale halde gözlenirler. Salmonellosis fekal – oral (dışkı- ağız) yoluyla bulaşır. Giriş kapısı ağız olduğu için boğaz bölgesindeki lenf yumruları şişer. Salmonellosis şiddetli ishale yol açtığı için iç organ lenf yumruları da şişer ama dışarıdan fark edilemez.
Nokardiosis nocardia adı verilen bakterinin oluşturduğu bir hastalıktır Nocardia meme dokusuna girip mastitise, solunum yoluna girip pneumoni‘ye (zatürre) sebep olur. Çeşitli yerlerde apseler oluşturabilir. Sorunun olduğu bölgedeki lenf yumruları şişer.
Brusella abortusun sebep olduğu sığır brusellozunda bazen ineklerin meme lenf yumruları şişerek belirgin halde elle tutulabilir.
BLV (bovine leukosis virüsü) tarafından meydana getirilen EBL (Enzootik bovine leukosis) ya da löykoz (sığırların lenf kanseri) adı verilen hastalık başta çene altı lenf yumrusu olmak üzere, yerleştiği organlara göre bölgesel lenf yumrularının şişmesine yol açar. Löykoz lenf yumrularında tümörler oluşturarak vücutta yayılır.
BVD-MD (bovine viral diarrhoe- mucosal disease) hastalığı hemen hemen her organda hastalığa yol açar. Ağız, burun, boğaz, diş etinde yaralar, sıyrıklar ve ülserler ile kendini gösterir. Solunum yolu sindirim yolu ve döl yolu ile ilgili sorunlar oluşturur. Sorunların olduğu bölgelerdeki lenf yumruları büyür.
Yetiştiriciler arasında “koyun hastalığı” olarak bilinen coryza gangrenosa bovum, MCF (Malignant Catarrhal Fever) sığırların öldürücü nezlesi) ya da kısaca koriza olarak bilinen hastalık bir herpesvirüs (macavirüs) enfeksiyonudur. Gözden, burundan irinli akıntı gelmesiyle kendini gösterir. Burundan gangrenli parçalar düşer. Bölgesel lenf yumruları şişer.
Tayleriyoz Theilera annulata tarafından oluşturulan bir kan paraziti hastalığıdır. Yetiştiriciler arasında “zehirli sıtma” olarak bilinir. Kene ile hayvandan hayvana nakledilen bir hastalıktır. Kenenin ısırdığı (kenenin kan emdiği) bölgedeki lenf yumrusu şişer ve belirgin olarak ele gelir.
Fungal etkenlerden başta Aspergillus olmak üzere bazı mantarlar vücutta sorun oluşturduğunda lenf yumruları şişer ve nekrotik granüloma şeklinde tümoral oluşumlara sebep olurlar.
İneklerde Lenf Yumruları Konusunda Özet
Özet olarak; lenfadenopati veya lenfadenitis tarzında lenf yumrusu şişmesi bizi bazı hastalıklar hakkında uyarır. Yukarıda da belirtildiği gibi; kesin teşhis mutlaka laboratuvar tetkikleri ile konulabilir.
Laboratuvar tetkikleri yapılması şarttır. Çünkü adı geçen her hastalığın korunma ve tedavi yöntemleri farklıdır. Laboratuvara başvurulmadan yapılan denemeler boşa masraf olacağı gibi kaybedilen zaman içerisinde hastalık daha da şiddetlenir. Diğer yandan sürüdeki sağlıklı hayvanlar da tehlikeye atılmış olur.
