ineklerde Hipokalsemi Tedavisinde hemen bir giriş yapmak gerekirse Hipokalsemi akut bir hastalıktır ve bu nedenle acilen tedaviye başlanmalıdır (özellikle 3. aşamada). Hipokalsemili ineklerin ölüm nedenleri; dolaşım kollapsı ve solunum sistemi depresyonudur.
Hipokalsemili yatan ineklerin %45-72’si tek, %25’i en az iki kalsiyum uygulamasından sonra ayağa kalkar, %3-5’i ise tedaviye olumlu yanıt vermez.
Üçüncü aşamadaki özellikle de yatan ineklerin tedavisine en kısa sürede başlanmalıdır. Dört saat veya daha uzun süre yatan ineklerde vücut ağırlığından dolayı, vücudun yan kısımlarında ezilme, yırtılma ve sinir zedelenmeleri olur. Ayrıca kaslardaki ve sinirlerdeki işemiye bağlı dokularda nekroz ve sonucunda yatalak inek sendromu şekillenir. Tedaviden önce önemli bir nokta, yan yatan ineklerin pozisyonunun düzeltilmesidir, aksi takdirde regürgitasyon ve aspirasyon riski vardır.
Hipokalsemi tedavisinde amaç, kalsiyum homeostatik mekanizması yeniden kuruluncaya kadar kalsiyum ihtiyacının yerine konmasıdır. Kalsiyumun dozu; ineğin vücut ağırlığına, kan kalsiyum düzeyi, süt verimi, hastalığın süresi, klinik tablonun şiddeti, nüks durumu, daha önce verilen kalsiyum miktarına ve ineğin genel durumuna göre değişir.
ineklerde Hipokalsemi Tedavisinde genellikle piyasada satılan damar içi verilen kalsiyum preparatlarının 500 ml’sinde 8,5-11,5 gr kalsiyum bulunmaktadır. Bu solüsyonlar aynı zamanda magnezyum, fosfor ve glikoz da içermektedir. Kalsiyum solüsyonları (genellikle Ca boroglukonat) damar içi verilirken aritmi için kalp dinlenmelidir. Hiperkalsemiye bağlı kalp aritmilerinin önlenmesi için uygulamadan yaklaşık 20 dakika önce deri altı veya 5 dk önce damar içi Atropin (0,02 mg/kg dozda) veya verapamil (0,5 mg/kg) verilmelidir.
Kalsiyum solusyonları dakikada 1 gr olacak şekilde yavaşça (asla hızlı olmamalı) uygulanmalıdır. Damar içi kalsiyum tuzlarını verilmesinden ortalama 4 saat sonra kan kalsiyum düzeyi yükselmektedir. Hipokalsemili ineklerde kalsiyum tuzları deri altı da verilebilir. Fakat perifere kan akımı az olduğu için emilim yavaştır, bu nedenle kalsiyum düzeyi normale dönmeyebilir. Kalsiyum solüsyonu deri altı verilecek ise bir enjeksiyon yerine 1-1,5 gr (%20’lik kalsiyum solüsyonundan 50-75 ml) uygulanmalıdır. Piyasada kas içi kullanıma uygun kalsiyum solüsyonları (Ca levulinat veya Ca laktat) da mevcuttur. Kas içi uygulamada bir bölgeye en fazla 0,5-1,0 gr kalsiyum verilmelidir. Klinik hipokalsemili bir ineğe gerekli olan kas içi kalsiyum 6-10 bölgeye derin olarak enjekte edilmelidir. Bir bölgeye fazla miktarda verildiğinde o bölgede nekroz oluşmaktadır, bu durum et kalitesini olumsuz etkilemektedir. Klinik hipokalsemili ineklere tedavi amacı ile kalsiyum solüsyonları asla ağız yolu ile verilmemelidir.
Prof.Dr. Ayhan Baştan
Ankara Üniversitesi veteriner Fakültesi
Doğum ve Jinekoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi
abastan@ankara.edu.tr