İneklerde Hepatik Lipidozis tedavisi başlamadan önce Yağlı karaciğer sendromunun patogenezis’i tam olarak bilinmediğinden, tedavi seçenekleri daha çok semptomatiktir. Tedavinin başarısı karaciğerde biriken yağ miktarına bağlıdır. O nedenle lipomobilizasyonun derecesi mutlaka saptanmalıdır. Çünkü hafif ve orta dereceli hepatik lipidoziste kuru madde tüketimi ve süt verimi normal ineklerden çok farklı değildir. Karaciğerde az veya orta dereceli yağ biriktiği durumlarda keton cisimcikleri konsantrasyonu artmaktadır.
Hafif ve orta şiddetli hepatik lipidozis geliştiğinde, karaciğerin metabolik fonksiyonları, genel sağlık durumu ve reprodüktif performans etkilendiğinden tedavi kaçınılmazdır. Hepatik lipidozis genellikle negatif enerji dengesi ve lipomobilizasyona bağlı olduğundan, yem tüketimini arttıracak önlemlere başvurulmalıdır. Yem tüketimini arttırır iken ineklerin aşırı miktarda protein alması engellenmeli ve yem içinde yeterli miktarda kolay fermente olabilen karbohidratlar bulunmalıdır. Bununla birlikte orta dereceli hepatik lipidoziste ineklere kaslardaki keton cisimciklerinin oksidasyonunu arttırmak için günde 1 saat kadar eksersiz yaptırılmalıdır.
Hafif ve orta dereceli hepatik lipodoziste lipomobilizasyonu, kan NEFA ve BHBA konsantrasyonunu azaltmak için 200 mg prednizolon, 10-30 mg deksametazon, 2-5 mg flumetazon (kortikosteroidler 3 gün süreyle) ile birlikte damar içi %30’luk glikoz ve glikoz yapımını uyaran propilen glikol gibi glikoplastik maddeler oral verilmelidir. Kortikosteroid ile birlikte glikoz yapımını uyaracak maddelerin verilmesinden sonra karaciğerdeki TAG konsantrasyonu azalacaktır. Glikokortikoid hormonların kan glikoz düzeyini arttırma hızı ve etki süresi birbirinden farklıdır. Nonesterize glikokortikoidler, esterizelere oranla etkileri hızlı ve etki süreleri kısadır. O nedenle hafif ve orta dereceli hepatik lipidozisin tedavisinde bu iki form kortikosteroid birlikte kullanılmalıdır. Lipoperoksidatif olaylarında karaciğer yağlanmasında rolü bulunmaktadır. Bu nedenle ineklere Vit E ve selenyum uygulanmalıdır.
Ciddi dereceli hepatik lipidozisin nonensefalopatik ve ensefalopatik diye 2 formu vardır. Nonensefalopatik form daha hafif seyreden yem tüketiminde azalma ve kan veya idrar keton cisimcikleri konsantrasyonun artış, hepatoensefalopatik form ise çok daha ciddi, depresyon, bilinçsiz davranış, ataksi, uyuklama ve koma ile karakterizedir.
Hepatoensefalopatik formda tedavi yapılmasına rağmen genellikle inekler ölmektedir.
Nonensefalopatik form genellikle öldürücü değildir, bu form şekillenen inekler asla eski sağlığına ve verimliliğe ulaşamaz. Bir sonraki laktasyonda yine aynı problem ile karşılaşılacağından kesim önerilmelidir. Ciddi dereceli hepatik lipidozisli ineklerin tedavisi hızlı ve uzun süreli olmalıdır. Bu nedenle damar içi %30’luk glikoz solüsyonu ile kortikosteroid birlikte asgari 2-3 gün uygulanmalıdır. Bu tedaviye rağmen iyileşme haftalar sürebilir.
Prof.Dr. Ayhan BAŞTAN
Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi
Doğum ve Jinekoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi
