İneklerde doğum sonrası birçok hastalıkla karşı karşıya kalabilirler. İneklerin ateşlerini ölçmek (rektal ısılarını almak) kolay, masrafsız ve yararlı bir uygulamadır. Hastalıklar için erken uyarı yöntemidir. Doğumdan sonra sistemli bir şekilde ateş ölçerek, henüz klinik belirtiler görülmeden önce, önlem alma şansını elde etmek mümkündür.
İneklerde doğum sonrası oluşabilecek hastalıkların başında süt humması (doğum felci) gelmektedir. Hipokalseminin (kanda kalsiyum eksikliği) ileri safhası olan süt hummasında ateş yükselmez. Humma ateşli hastalık anlamına gelse de başka bir sorunla, enfeksiyon bir hastalıkla birlikte olmadığı sürece hipokalsemik vakalarda rektal ısı normalden düşüktür. Ancak doğum sonrası meydana gelebilecek hastalıkların birçoğunda hipokalseminin etkisi vardır. Hipokalsemi doğum sonrası hastalıkları başlatan etmenlerden biridir.
Doğumdan sonra ateş alındığında ve 39,2 °C’nin üzerinde bir ateşle karşılaşıldığında alarmda olmak gerekir. Zaten 39,5 °C ve üzerinde ateş ölçüldüğünde enfeksiyon söz konusudur. En çok karşılaşılan sorun ise metritis (rahim yangısı)dir.
Bilim insanları doğumu takiben sabah akşam rektal ısı ölçülmesini, bu uygulamanın en az on gün sürdürülmesini öneriyorlar. ABD’de çiftliklerin uzun yıllardan beri uygulamaya soktukları “lohusa takip programı” da temel olarak rektal ısı ölçülmesine dayanan bir sistemdir.
Metritis dışında da doğum sonrası enfeksiyonlar görülebilir. Örneğin; mastitis.
Bu arada ketozis için de testler yapılmaya başlanırsa erken teşhis için yararlı olur.
Metritis ateş yükselmesinin ardından iştahsızlık, süt veriminin düşmesi, durgunluk ve yatar pozisyon gibi belirtilerle kendini gösterir. Daha ileri safhada rahimden gelen irinli ya da kötü kokulu bir akıntı gözlenir. Toksik ve septik metritis olaylarında ise başlangıçta ateş yüksekken sonradan, savunma sisteminin gerilemesiyle, ateş normale ve hatta normalin altına bile düşebilir.
Metritise yol açan sorunları ise şöyle sıralayabiliriz;
Güç doğum, ikiz doğum, sonun atılmaması, doğum esnasında kanalda oluşan hasarlar, yaralanmalar.
Bu sorunlar hipokalsemi ile birleşince rahim hareketlerinin (kontraksiyon) durması ya da azalması sonucunda metritis şekillenir.
İneklerde doğum sonrası iştahsızlık, ineğin yeterince enerji alamaması ve direnç sisteminin çökmesi ile metritis, ne yazık ki, kaçınılmaz bir durum olarak ortaya çıkar.
Görüldüğü gibi; birbirini tetikleyen sorunlar yumağı sonucunda ortaya çıkan metritis ilerdeki günlerde döl verimi aksaklıkları, sürüden mecburi çıkarma gibi sonuçlar doğurabilir.
Yukarıda sayılan zincirleme kazalar sonucunda rahimde E. coli, Fusobacterium necrophorum, Trueperella pyogenes ve Prevotella gibi bakteriler metritisi (rahim yangısı) oluştururlar .Daha başka bir çok bakteri de bunlara eşlik eder.
İşte doğum sonrası sık sık rektal ısı ölçmek bu yüzden erken alarm sistemidir. Ateş 39,5 °C ve üzerinde ölçüldüğünde derhal, hatta hiçbir klinik belirti görülmemiş olsa da antibiyotik ve yangı giderici ilaçlar ile müdahale edilmelidir
Kortizon olmayan yangı giderici ilaçlardan (NSAID) ketoprofen, meloksikam, flunixin meglumine gibi etken maddeleri içeren ilaçlar kullanılmalıdır.
Doğumdan sonra ineklerin ihtiyacı çok fazladır. Enerji, kalsiyum başta olmak üzere birçok ihtiyaç ortaya çıkmıştır.
Lohusa inek sık sık ve dikkatle izlenmelidir.
Durgunluk ve vajinal akıntı var mı? Kulaklar soğuk mu? Gözler içine çökmüş mü? Deri çadır gibi tutulduğunda yerine kısa sürede oturuyor mu? Bunlar dehidrasyon belirtileridir. Eğer Dehidrasyon yani su ve elektrolit eksikliği söz konusuysa damar içi (İ.V) sıvı tedavisi de yapmak gerekir.
İneklerde Doğum Sonrası Yüksek Ateşte Koruyucu Hekimlik
Doğum ineklerin yaşadıkları en önemli strestir. İnekler doğumla ilgili çok sayıda sorun yaşayabilirler.
Eğer kuru dönemde ve geçiş döneminde inekler sıcak stresine maruz kalırlarsa sorun yaşama ihtimali daha da yüksektir.
Kuru dönem ve geçiş döneminde sıcak stresini önlemek için havalandırma, fan ve duş sistemleri gibi sıcak stresini önlemeye yönelik uygulamalar yapılmalıdır.
Doğum başlar başlamaz ineğe 1 kalsiyum veya kalsiyum ile kombine bolus yutturulmalı, doğum olduktan sonra 1 bolus daha yutturulmalıdır. Doğum sonrası enerji noksanlığını önlemek için propilen glikol içirilmeli ve 4 gün devam edilmelidir.
Koruyucu hekimlik kuru dönemde başlar. Kuru dönemde doğru bakım ve besleme yapılırsa doğumu takip eden günlerde ortaya çıkabilecek hastalıklar önlenmiş olur. Doğum sonrası ortaya çıkan sorunlar kuru dönem ve geçiş dönemindeki bakım ve besleme hatalarıyla ya da ihmallerle ilgilidir.
Doğum sonrası iştahsızlık enerji eksikliğinin, enerji eksikliği de hastalıkların meydana gelmesinde tetikleyici rol oynar. İştahsızlık kesinlikle önlenmelidir. Öyle bir durum gözlenirse hiç beklemeden, ihmal etmeden, derhal taze işkembe suyu içirilmelidir. Mezbahada yeni kesilmiş sağlıklı bir dananın işkembe suyu bidonlara doldurularak alınır ve en az 10 litre içirilir.
Doğum sonrası ateş almak (rektal ısı ölçmek) ineği birçok dertten kurtaracaktır. Böylece çiftlikler gereksiz masraftan kurtulabilir, inekler laktasyon boyunca sağlıklı bir şekilde süt verebilir, tekrar gebe kalabilirler.
Doğum olduktan sonraki en önemli işlerimizden biri ineğin tekrar gebe kalmasını sağlamaktır.
