İneklerde ani süt düşmesi, konumuz az süt verimi değil, ineğin vermekte olduğu süt miktarının birdenbire %25 veya daha fazla oranda azalmasıdır. Örneğin; 30 kg günlük süt verimi olan bir ineğin günde 22,5 kg veya altında süt vermesi gibi.
Ani Süt Düşüşün Sorumluları Nelerdir? Nerelere Bakalım?
Süt veriminin birdenbire önemli miktarda azalmasının arkasında enfeksiyöz yani mikroorganizmalarla ilgili sebepler olabileceği gibi, enfeksiyöz olmayan, metabolik sebepler de olabilir. Örnek verecek olursak; akut ishaller ve akut solunum yolu enfeksiyonları enfeksiyöz, besleme hataları, stres ise enfeksiyöz olmayan sebepler arasında yer alır.
Süt veriminde küçük dalgalanmalar da olabilir. Ama aniden düşüş olduğunda birçok faktör incelenmelidir. Akut enfeksiyonlar ani süt düşüşlerinde ilk akla gelen faktörlerdir.
- Ani süt azalması bir inekte mi, birden fazla inekte mi meydana gelmiştir?
- Yakın zamanda önemli bir değişiklik, nakliye, sıcak stresi, yem değişikliği olmuş mudur? Örneğin; bozuk silaj, akut asidoz çokça karşımıza çıkan sorunlardır.
Ani süt düşüşlerinde rasyon, rasyonun ineklere sunulması, su, barınak gibi konular gözden geçirilmelidir. Su alımının azalmasına yol açan sorunlar, sulukların tıkanması, aşırı kirlenmesi ani süt düşüşüne yol açmış olabilir.
Rasyondaki eksiklikler, iz minerallerin eksiklikleri, özellikle demir, bakır, kobalt, selenyum noksanlıkları süt azalmasına sebep olabilir.
Protein ve enerji eksikliği olup olmadığı kontrol edilmelidir.
Eksiklikler ve dengesizlikler sorun yaratmış olabilir.
Toksik gıdalar, özellikle meralardaki zehirli otlar, mikotoksinler (küflü yem) ani süt düşmesine yol açar.
Parazitler özellikle nematod adı verilen yuvarlak kurtlar ani süt azalmasının sebepleri arasında sayılır. Ostertagia, Haemonchus gibi parazitlerin aşırı miktarda bulunması kansızlık ve süt azalması ile ilgili olabilir.
Akut enfeksiyonlardan Salmonella Dublin enfeksiyonu, Leptospiroz ve kış dizanterisi ani süt azalması ile karşımıza çıkar. Tabii ki diğer belirtilerle birlikte.
Bir koronavirüs enfeksiyonu olan kış ishalinde (kış dizanterisi) süt veriminin ani düşmesi gayet belirgindir. Ölüm oranı düşük ama yakalanma oranı gayet yüksek olan bu hastalık çok büyük ekonomik kayıplara yol açar
Yetersiz enerji birbirini takip eden sorunlarla karşımıza çıkar. Bunların başında ketozis gelmektedir. Ani süt azalmasının önemli sebeplerinden biridir.
Topallık, mastitis (meme yangısı) ve metritis (rahim yangısı, uterus iltihabı) süt azalması sebepleri arasındadır. Özellikle akut metritiste süt azalması gayet belirgindir.
Viral solunum yolu enfeksiyonları IBR ve BRSV virüslerinin karıştığı enfeksiyonlar süt azalmasına yol açar
Son zamanlarda en belirgin düşüşlerin ABD’de H5N1 (influenza A virüs, kuş gribi) vakalarının ineklere bulaşması sonucu olduğu bildirilmiş olup, büyük ölçüde tedirginlik yaratmıştır. Ne yazık ki, böyle bir sorun olduğu ortaya çıkmıştır. Ülkemizde de dikkatli olmak ve akılda tutmak gerekir.
Süt veriminin ani düştüğü sürülerde barınak koşullarını da gözden geçirmek gerekir. Aşırı kalabalık, hayvan başına yeterli alan, yeterli gölgelik, yemlik önünde yeterli mesafe sağlanamadığı zaman bazı ineklerde süt azalması söz konusu olabilir.
Bir süt sığırcılığı işletmesinde mastitis, arthritis (eklem yangısı) ve solunum yolu enfeksiyonları, bazen de keratoconjunctivitis (göz enfeksiyonları) sıklıkla görülüyorsa Mycoplasma bovis ten şüphe edilir. Bu üçü veya dördü bir arada görülen sorunlar varsa Mycoplasma bovis yönünden tahlil yapılmalıdır.
Mikoplazmalardan, hemotropik mikoplazma (hemoplazma ) olarak bilinen, Mycoplasma wenyonii nin kansızlık (anemi) ile birlikte ani süt azalmalarında rol oynadığı bilinmektedir. Ülkemizde de bu hemotropik mikoplazmaların moleküller düzeyde varlığı saptanmıştır. (Mucan T, ikiz S, Erol U ve ark). Aklımızda bulunsun.
Görüldüğü gibi; ani süt düşmesinde bakılması gereken birçok yer vardır. Ancak adı geçen sorunların başka belirtiler de göstereceği bilindiğinden “sorumlu” çabuk bulunur ve gereken girişimler yapılır. Eğer “sorumlu” çabuk bulunamazsa laboratuvar tahlillerine başvurulması gerekir.
İneklerde Ani Süt Düşmesi Tedavi
Yukarıdaki sorunların teşhisi yönünde çalışılarak, gerekirse “ayırıcı tanı”ya gidilerek doğru teşhis konulursa o yönde tedaviler yapılır.
Koruyucu Hekimlik
İyi kayıt ve iyi gözlem şarttır. Strese ve stresin birçok sorunun öncüsü olabileceğine inanmak gerekir. Nakliye, her türlü değişiklik ve sıcak en önemli sorunlardır. Serinletme, gölgelik temini, duş ve fanlar, yemlere sodyum bikarbonat katılması gibi önlemler ihmal edilmemelidir.
Yem değişiklikleri yapılmamalı, her şey baştan düşünülmeli, yem değişikliği yapılması gerekiyorsa alıştırarak, zamana yayarak yapılmalıdır.
Nakliye sonrası zaman kaybetmeden inekler aminoasitlerle, vitamin ve iz minerallerle ya da hazır antistress katkılarla desteklenmelidir.
Kuru dönem bakım ve beslenmesine dikkat edilmeli, doğum sonrası ortaya çıkabilecek hastalıklar bu suretle engellenmelidir.
Küflü yemlerden kesinlikle kaçınılmalıdır.
Aşısı olan hastalıklara karşı, örneğin IBR ve BRSV virüslerine karşı aşılamalar sistemli olarak yapılmalıdır.
Parazit mücadeleleri, biri kuruya ayırma günlerinde olmak üzere, yılda iki kere yapılmalıdır.
Yemlere katılmak suretiyle her zaman sodyum bikarbonat ve mikro mineraller (iz elementler) verilmeli ya da serbest ulaşımlı olarak ineklerin kullanımına sunulmalıdır.
Özet olarak; sürü yönetimi ilkelerine dikkatle uymak, her konuda olduğu gibi ,ani süt düşüşü konusunda da şarttır.
