İneklerde altlık yönetimi, altlığın nem oranı ve bakteri sayısı, birçok faktörce etkilenmektedir. Herhangi bir altlık materyalinin kullanılmadan önce depo edildiği şartlar, bakteri yükü bakımından çok önemlidir. Altlıklar kuru bir yerde depo edilmeli, yağmurlu havalarda ıslanması engellenmelidir.
Altlığın miktarı ve değiştirme sıklığı önemlidir. Organik maddelerden yapılmış altlıklarda, altlık yere serildikten 24 saat sonra içindeki bakteri sayısı en yüksek düzeye çıkar. Çünkü organik altlık, dışkı ve idrarla temas ettiğinde, nem oranı artar. Nem bakterilerin çoğalması için önemli bir faktördür. Dışkı veya idrar dışında, zeminin nemini emen altlığın nem oranı artar, bu durum bakterilerin çoğalmasını hızlandırır.
Altlık bakteri sayısını azaltmak ve ömrünü uzatmak için altlık içine (özellikle klinik mastitis salgınları görüldüğünde) bazı maddeler eklenebilir. Örneğin talaş tozu veya talaş içine kireç eklendiğinde, altlığın pH’sı artar ve nem oranı düşer. Bu durumda bakterilerin çoğalması engellenir veya yavaşlar. Her bölüme yaklaşık 1 kg kadar serpilecek kireç, altlık bakteri sayısını azaltır, fakat klinik mastitis insidensi etkilenmeyebilir. Altlıklara eklenen kireç’in yarı ömrü 24 saat kadardır, o nedenle hergün yeniden altlık üzerine kireç eklenmesi gerekir. Kireç dışında bazı asidifiye veya alkalize ajanlar, altlık bakteri sayısını azaltmak için kompost veya talaş tozuna eklenebilir. Bu maddelerin bakteri çoğalmasını engelleme etkisi, altlık materyalinin pH’sına bağlı değişmektedir. Tekrar kullanılan kompost altlıkta, bu maddeler eklenmeden önce gram negatif bakterilerin toplam sayısı 105’dir. Kompost altlığa alkalize edici madde veya kireç eklendiğinde, bu sayı 24 saat içinde 100 kat (103) azalır.
İşletmelerde belirli aralıkla altlık yönetiminin değerlendirilmesi gerekir. Bu amaçla altlıktaki bakteri sayısını sayılır. Bu amaçla barınağın farklı bölgelerinden ve torbadaki kullanılmamış altlığın değişik bölümlerinden alınan örnek, farklı plastik poşetlere konur. Her iki örnekte bakteri sayıları karşılaştırılır.
İneklerde Altlık Yönetimi Sonuç
Sonuç olarak; işletmedeki tüm inek gruplarının bölmeleri, çevresel mastitislerin önlenmesi için kritik noktalardır. Kum gibi inorganik yapılı altlıklarda çevresel patojenler üremez, meme başının son bölümlerinde bakteri sayısı az olduğu için yeni mastitis insidensi düşüktür. Organik yapılı altlıklarda nem oranını yüksek olduğunda, hızla çevresel patojenlerin sayısı artar. Ayrıca partikül hacmi küçük organik altlıklarda, bakteriler hızla çoğalır. Barınak tipi, havalandırma, temizliğin sıklığı ve barınaktaki inek sayısı, barınak bakteri yükünü etkileyerek, yeni meme içi enfeksiyon insidensini arttırır.
Prof.Dr. Ayhan Baştan
Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi
Doğum ve Jinekoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi