İnek ikiz doğurursa, ikiz yavru doğurması bir çeşit piyangodur. Tabii ki piyango kabul edilmesi için birtakım koşullar söz konusu. Öncelikle anne ve yavruların sağlıklı olması çok önemli. Eğer anne de yavrular da sağlıklı ise, diğer bir konuya göz atmak gerekir. Yavrular aynı cinsiyette mi?. İki buzağı da erkek veya iki buzağı da dişi ise sorun yok. Fakat buzağılardan biri erkek diğeri dişi ise dişi buzağı büyük ihtimalle kısır olur.
Ülkemizde ikiz doğum çoğunlukla piyango olarak kabul edilse de ABD’de “istenmeyen bir durum”dur. ABD’de inek ikiz doğurursa sağlık ve refah açısından riskli olarak kabul edilmektedir. Özellikle bu konuda ayrıntılı çalışmaları olan Wiskonsin Üniversitesinden Paul M.Fricke ikiz doğumların azalması gerektiğine inanmaktadır.
ABD’de ikiz doğumun 97-225 $ arasında bir kayba sebep olacağı hesap edilmiştir.
Kayıplar şöyle sıralanmaktadır;
Freemartinizm (ikiz eşliliği sebebiyle kısırlık), güç doğum, sonun atılamaması, erken embriyonik ölüm, abortus (yavru atma), ölü doğum, buzağılarda düşük doğum ağırlığı dolayısıyla küçük ve cılız buzağılar, erken (güçsüz) doğum, doğum sonrası geç döl tutma ve metabolik bozukluklar.
Bunlar ikiz gebeliğin sebep olduğu sorunlardır. Ayrıca doğan buzağıların yaşama güçlerinin düşük olmasının sorunlardan biri olduğu saptanmış. İkiz doğan buzağılarda kayıpların dört kat daha fazla olduğu belirlenmiş.
İkiz doğum yapan ineklerin ise verimlilik ömürlerinin (PL) kısa olduğu ifade ediliyor.
Bir araştırmada ikizliği azaltmanın yılda toplam 55 milyon $’lık bir kaybı önleyeceği hesaplanmış.
ABD’de ineklerde ikiz doğum oranı 1983 yılından 2003 yılına kadar %1.5’ten %5’e çıkmış. Araştırmalar sonunda yıllar içerisinde süt veriminin artmasına paralel olarak ikizlik oranının yükseldiğini görmüşler. Bundan zararlı çıktıklarına, güç doğum oranının arttığına, gebe kalma oranının düştüğüne, toplam laktasyon olarak süt veriminde azalma olduğuna kanaat ettikleri için ikizliğin artmasına engel olunması gerektiğini düşünüyorlar.
Sığırlarda ikizlik oranı etçi ırklarda şu anda %1 oranındayken, sütçü ırklarda %4-5 oranına kadar çıkmış. Tabii ki; yüksek süt verimi ile holstein ırkında daha çok ikizlik olduğunu tespit etmişler.
İkizlikler incelendiğinde çift yumurta ikizliğinin daha çok, tek yumurta ikizliğinin ise gayet az olduğu ortaya çıkmış.
Dizygotik yani fraternal ikizlik (çift yumurta ikizliği) %95, identikal (monozygotic) yani tek yumurta ikizliği ise %5 oranında.
İkizliğin sebepleri genetik ve ortam kaynaklı olarak ele alınıyor. Bir taraftan genetik olarak ikizliğe yatkın aileler seleksiyona tabi tutularak devre dışı bırakılmaya çalışılıyor. Diğer yandan progesteron seviyesi ile ilgili çalışmalar yapılarak P4 (progesteron) ovulasyon (yumurtlama) esnasındaki düşüklüğünün çifte yumurtlamaya yol açtığını ispatlıyorlar.
P4 (progesteron) seviyesinin yüksek olduğu ve düşük olduğu durumlar karşılaştırıldığında çifte yumurtlama oranının düşük seviyelerde 2 kat fazla olduğu ortaya çıkmış.
Progesteron seviyesi ile LH salınımının yakından ilişkisi var. Progesteronun LH hormonunu baskı altına alarak çifte yumurtlamayı önleyici etkisi var. Progesteron seviyesi ovulasyon döneminde düşük kalırsa LH üzerindeki baskılayıcı etkisi ortadan kalkıyor ve çifte yumurtlama ihtimali artıyor. Hatta çifte yumurtlama bazen çoklu yumurtlama halinde yani ikiden fazla yumurtlama olarak ortaya çıkıyor.
İkizlik oranı ile ilgili bilimsel çalışmalarda yüksek süt veren ineklerde düşük süt veren ineklere göre 3 kat daha fazla ikizlik ihtimali olduğu belirlenmiş.
Yine de bilim insanları ikizliğin çeşitli sebeplerden artış gösterebileceğini, kesin bir açıklamanın olamayacağını söylüyorlar.
Örneğin; yaş ve doğum sayısı ile ikizlik oranı artıyor. Düvelerde düşük bir oran varken 4’üncü doğumdan sonra ikizlik ihtimali artıyor. Mevsim de etkili. Nisan ve haziran arasındaki oran daha fazla.
İkizlikte östrus senkronizasyonunda kullanılan protokollerin de önemli bir etkisi olduğu saptandığından bilim insanları ovsynch protokolü yerine double ovsynch protokolü kullanılmasını tavsiye ediyorlar.
Yumurtlama oranı ile ilgili olarak genetik çalışmalar devam ediyor. Bu konuda kromozom 19, kromozom 5 ve 7’nin etkili olduğu, genlerin hormon seviyelerini düzenlemede de rol oynadığı düşünüldüğünden DNA-genomics testler üzerinde çalışılıyor. Çalışmalar MARC (Meat Animal Research Center-Nebraska) da sürdürülüyor.
Senkronizasyon programlarının doğru yapıldığı takdirde ikizlik oranını yükseltmediği ifade edilirken, sadece ovsynch protokolünde bir hata olarak böyle bir sorunun ortaya çıktığını ifade eden bilim insanları 7’inci gündeki prostaglandin F2 alfanın ardından 8’inci günde bir doz daha PGF yapılmasının sorunu giderdiğini söylüyorlar.
İnek İkiz Doğurursa Özet
Özet olarak; ABD’de ineklerde ikiz doğumun bir piyango olarak kabul edilmesi biryana, ikizliğin azaltılması gerektiğini düşünüyorlar. Tabii ki her şey yolunda gitse de bir yerine iki tane sağlıklı buzağımız olsa çok iyi olur. Ama; riskler de ortada. Çok süt verimi ile ortaya çıkan yüksek enerji ihtiyacı ve bu ihtiyacı karşılamak üzere ineklere çok yem verilmesi ikizlik oranını yükseltmiş.
Bu durumdan memnun değiller.
Sığırlarda ikizlik ile ilgili görüşler işte böyle.