Hormonal kaynaklı embriyonik ölümleri önlemek için neler yapılabilir? Daha önce sizlere embriyonik ölümlerin nedenleri ve çiftlik düzeyinde alınacak önlemler konusunda bir bilgi notu paylaşmıştım. Daha sonra birçok meslektaşımın özellikle hormon kaynaklı embriyonik ölümleri nasıl önleriz konusunda sorularına muhatap oldum. O nedenle hormonal kaynaklı embriyonik ölümleri önlemek için neler yapılabilir, sorusunun yanıtını sizlerle paylaşmak istedim.
Embriyonik ölümler ineklerde fertilizasyondan gebeliğin 45. gününe kadar olan ölümlerdir. Eğer embriyo gebeliğin 13. gününden önce ölürse inek normal zamanında östrus gösterir, eğer embriyo 13. günden sonra ölürse iki kızgınlık arası süre uzar (ineklerde iki östrus arası süre 18-24 gün arasında değişir).
İneklerde embriyonik ölümlerin başlıca sebepleri beslenme, sıcaklık (sıcaklık stresi), tohumlama zamanı, genital organ enfeksiyonları, uterus ortamı, annenin yaşı, genetik, immununolojik ve hormonal faktörlerdir. Hormonal kaynaklı nedenler embriyonik ölümlerin etiyolojisinde önemli rol oynamaktadır. Çünkü gebeliğin devamlılığı korpus luteum’un ürettiği progesteron tarafından sağlanmaktadır. Gebelik sırasında korpus luteum’un yetersiz progesteron üretmesi veya ortadan kaldırılması embriyonik ölüme neden olmaktadır. O nedenle gebeliğin devamı sağlamak için korpus luteum son derece önemlidir.
Hormonal kaynaklı embriyonik ölümleri önlemek için neler yapılabilir ?
1. Progesteron desteği sağlanabilir.
İneklerde korpus luteum’un yetersiz progesteron üretmesi, luteolitik sinyali başlatarak PGF2 alfa salınımına ve sonucunda CL’un lizisine neden olur ve embriyonik ölüm gerçekleşir. Bu nedenli embriyonik ölümleri önlemek için tohumlamadan 6-8 gün sonra progesteron içeren cisimcikler vagina konabilir veya kulak implantları takılabilir. Yapılan çalışmalarda bu tür uygulamaların embriyonun yaşama şansını arttırdığı belirtilmiştir.
2. Human Chorionic Gonadotropin enjeksiyonu
İneklere tohumlamadan 5-7 gün sonra yapılacak HCG enjeksiyonu sonrası aksesör CL oluşmaktadır ve CL’un ürettiği progesteron miktarı artmakta ve yetersiz progesteron üretimine bağlı embriyonik ölümlerin bu şekilde engellenebilmektedir. Bu amaçlı HCG 2000 IU kas içi veya 1000 IU damar içi yapılmalıdır.
3. PMSG uygulaması
İneklerde PMSG’nin luteotrofik etkisi vardır. Östrustan 7 gün sonra 500 IU PMSG uygulandığında CL’un progesteron üretimi artmaktadır.
4. GnRH uygulaması
Tohumlama zamanı GnRH enjeksiyonunun gebelik oranını %12.5, repeat breeder ineklerde %22.5 arttırdığı belirtilmiştir. Tohumlama zamanı yapılan GnRH büyük luteal hücrelerin gelişmesini uyararak progesteron üretimini arttırmaktadır.
5. İnterferonlar
İneklere inek veya koyun interferonları uygulandığında siklusun 17. günü civarında PGF2 alfa salınımını engelleyerek embriyonik ölümleri önleyebileceği bildirilmiştir.
6. Omega-3 uygulanması
Omega -3 PGF2 alfa’nın salınımı önleyerek CL’un devamlılığı sağlayarak embriyonik ölümleri engellemektedir.
Prof.Dr. Ayhan Ayhan Bastan
Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi
Doğum ve Jinekoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi