Konstitüsyon denince bir hayvanın bünyesi akla gelir. Yani hayvan vücudundaki hücre, doku ve organların yapılışı ve fizyolojik faaliyetlerinin uyumlu olması sonucu vücudun bir bütün olarak çevre etkilerine karşı gösterdiği direnç ve uyum olarak tarif edilir.
Konstitüsyon yapısal, hekimlik ve yetiştirme yönlerinden olmak üzere üç şekilde incelenir. Hayvanların verimleri konstitüsyonla yakından ilişkilidir ve kalıtsal bir ırk özelliği olarak kendini gösterir. Ancak bir hayvanın belli bir ırktan olması o ırka ait konstitüsyona mutlaka sahip olacağını göstermez. Hayvanlara sağlanan bakım, besleme, hareket etme imkanları vb. şartlar konstitüsyonun oluşmasını etkiler. Çünkü konstitüsyonun oluşmasını sağlayan genetik yapı ve çevre etkileri her birey için farklı olabilir.
Çeşitli konstitüsyon tipleri üzerinde yapılan çalışmalar dokularla organlar arasında sıkı ilişki olduğunu göstermektedir. Gerek merinos ve etçil koyun ırklarında gerekse ıslah edilmemiş yerli koyun ırklarında beden yapısı özel form gösterir. Verim özelliklerin geliştirilmesi, bu verim özellikleri bakımından yapılan seleksiyonlarla mümkün olabilmektedir. Verimlerin geliştirilmesi için yapılan seleksiyonlarda hayvanların konstitüsyonlara durumlarına önem verilmiştir. Böylece çok değerli merinos tipleri ve et tipi koyun ırkları ortaya çıkmıştır.
Verimlerin geliştirmesi amacıyla yapılan melezlemelerde yapılacak seleksiyonun yukarda belirtilen dokuların ve organların karşılıklı ilişkilerini bozacak yönde olmamasına vücut yapısının uyumlu olmasına ve konstitüsyon durumuna dikkat etmek gerekir.
Bedenin dış etkilere karşı dayanıklılığı ve kendini koruması her şeyden önce konstitüsyona bağlıdır. Bakım ve kullanmak şekilleri bunun üzerinde ikinci dereceden etki yapar.
Hayvanlarda konstitüsyonlar organizmanın tümünü kapsadığı gibi, birde parsiyel (kısmi) konstitüsyondan söz edilebilir ki bunlar: örneğin ciğer konstitüsyonu, mide ve iç organların konstitütsyonu gibi organlara ait olacak parsiyel konstitütsyonun yani organlara ait konstitütsyonun toplamı genel konstitüsyon yapar.
Hayvanların genç yaştaki bakımları konstitüsyon yönünden çok önemlidir. En önemli etki bu devrede olur. Sert şartlar içinde yetişen hayvanlar sağlam yapılı olurlar. Tersine fazla ihtimam gösterilmesi ve özel olarak daima ahırda kalmaları dayanaklılığı azaltır.
Konstitütsyonu sağlam hayvanlar sıhhatlidirler kılları sık kasları sıkı, vücutları dolgun, bacakları kuvvetli ve kurudur. Bu tip konstitüsyona kombine verimli hayvanlarda rastlanır.
Yetiştirme Bakımından Koyunlarda Konstitüsyon Çeşitleri
- Sağlam konstitüsyon
- Kaba konstitüsyon
- İnce konstitüsyon
- Çok ince konstitüsyon
- Gevşek (lenfatik) konstitüsyon
1) Sağlam Konstitüsyonu
Sağlam konstitüsyonlu koyunlarda baş ve vücut kemikleri iyi gelişmiştir fakat kaba ve kalın değildir. Aynı şekilde boynuzlularda iyi gelişmiş olup kaba ve kalın değildir. Deri kalınlığı orta derece ve sıkıdır. Deri altı bağ doku ve yağ dokuları orta derecede gelişmiştir. Vücut kuvvetli ve sıkıdır. Sağlam konstitüsyonlu koyunlar canlı ve sağlıklı görünürler hastalıklara dayanıklı olurlar. Yaşama gücü, döl verimi ve verim kabiliyetleri yüksektir ve bu özelliklerini yavrularına genellikle iyi geçirirler.
2) Kaba Konstitüsyonu
Kaba konstitüsyon, sağlam konstitüsyonun dejenere olmuş şeklidir. Kaba konstitüsyonlu koyunlarda baş vücuda oranla büyük ve kabadır. Kemikler kaba ve kalındır. Deri kalın ve kaba, deri altı bağ doku ve yağ dokuları az gelişmiştir. Yemden yararlanma kabiliyetleri düşüktür ve fazla yem yedikleri halde verimleri az olur. Kötü çevre şartlarına ve hastalıklara dayanıksızdır. Gevşek ve hantal yapıda olup hareketleri yavaştır. Geliştirilmiş kültür ırkı koyunlarda kaba konstitüsyon istenmez.
3) İnce Konstitüsyonu
İnce konstitüsyonlu koyunlarda kemikler az gelişmiştir. Deri ince, deri altındaki ve iç organlardaki bağ doku az gelişmiştir. Kaslar gelişmiş, özlü, sıkı ve deri altında sınırları belirgindir. Deri, altındaki dokulara iyi yapışmış ve sıkı yapağı ile örtülmüştür. Süt verimi yüksek ırklarda ince konstitüsyon görülür.
4) Çok İnce Konstitüsyonu
İnce konstitüsyonun fazla incelmiş şeklidir. Çok ince konstitüsyonlu koyunlarda vücut dar yapılı kaburgalar yassı, sağrı düşüktür. Baş uzun ve dar, burun kısmı fazla uzundur. Kulaklar ince, pembe ve şeffaftır. Boyun uzun ve dardır. Bacaklar uzun ve incedir. Kemikler ince ve az dayanıklıdır. Deri çok incelmiş ve deri üzerinde kıllar ince ve fazla kıvrımlı, göz etrafında ve karında seyrekleşmiştir. Kötü çevre şartlarının ve hastalıklara dayanıksızdır. Döl verimi düşüktür. İyi bakım ve beslenmeye ihtiyaç gösterir.
5) Gevşek (lenfatik) Konstitüsyonu
Bu konstitüsyon tipinde vücut kaba ve biçimsizdir. Deri kalın, yumuşak ve gevşektir. Deri altı bağ doku ve diğer organlardaki bağ doku fazla gelişmiştir. Deri altında ve iç organlarda fazla yağ toplama kabiliyetine sahiptir. Deri üzerinde kıllar uzun ve seyrektir. Bunlarda lenf sistemi fazla gelişmiştir. Bu tip konstitüsyona sahip hayvanların kötü çevre şartlarına dayanıklılığı azdır. Sağlam konstitüsyonlu koyunlar yetiştirme yönünden elverişlidir. İnce konstitüsyonlu koyunlar verimleri iyi olma kaydıyla yetiştirmede kullanılabilir. Kaba ve fazla ince konstitüsyonlu koyunlar ise dayanıksız olmaları ve döl verimlerinin düşüklüğü nedenleriyle yetiştirmeye uygun değildir. Bu nedenle bu tip koyunların damızlık dışı bırakılmaları gerekir. Kaba konstitüsyonlu koyunlar besiye alınarak değerlendirilir.
Soru: Konstitüsyon nedir? Koyun yetiştiriciliği bakımından konstitüsyon çeşitlerini yazınız?
CEVAP: Konstitüsyon hayvan vücudundaki hücre, doku ve organların yapılışı ve fizyolojik faaliyetlerini uyumlu olması sonucu vücudun bir bütün olarak çevre etkilerine karşı gösterdiği direnç ve uyum olarak tarif edilebilir.
Kaynak: gencveteriner
