Hayvancılıkta Mevcut Durum ve 2021 Beklentileri, 2019 yılı sonunda Hasattürk’te yazdığım, Türkiye hayvancılığının bir yılını ve gelecek beklentilerini içeren yazımı, “2020 yılı beklentilerine gelince, çok umut verici sözler söylemek mümkün değil. Ancak ithalatta bir gerileme olacağı söylenebilir. Bu da besicilerin işine yarayacaktır. Dövizde bir dalgalanma olmadığı takdirde ürün maliyetlerinde bir artış olmayacağı kesin.
Azalan inek sayılarına paralel olarak düşen süt üretimi çiğ süt fiyatlarında görece bir artış sağlayabilir” diye bitirmiştim. Bu öngörülerimin bir bölümü gerçekleşti, bir bölümü de tutmadı. 2020 yılında gerçekten de beklenmedik olaylar yaşandı. Salgın ve dövizdeki artış nedeniyle ithalatta göreceli de olsa bir azalma oldu. Ancak dövizdeki dalgalanma normalin çok üzerinde olduğu için ürün maliyetleri aşırı ölçüde yükseldi. Ancak çiğ süt fiyatları ne yazık ki 2020 yılı boyunca hep aynı kaldı, hiç artmadı.
Hayvancılıkta mevcut durum öncesi aslında 2020 yılı hayvancılık açısından hiç te iyi başlamamıştı. Çok kötü geçen 2019 yılının artçı dalgaları 2020 yılının başında da hayvancılığımıza olumsuz yönde yansımıştı. Kasım 2019 de 2.30 TL olarak belirlenen çiğ inek sütü fiyatları başlangıçta çiğ süt üreticilerine az da olsa bir ferahlık getirmişti ama mazot, fabrika yemi, elektrik, yem bitkisi tohumu gibi girdilerde yaşanan artışlar karlılığın azalmasına yol açıyordu. Bu arada tüm Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de küresel bir salgın ortaya çıktı. Bu salgından hayvansal ve bitkisel üretim de olumsuz yönde etkilendi. Döviz kurları olağanüstü artışlar gösterdi. Salgın yüzünden özellikle yem hammaddesi ithalatında önemli aksamalar meydana geldi. Bir de buna dövizdeki artışlar eklenince yem fiyatları uçtu gitti. Buna karşılık çiğ süt fiyatları artmadığı, hep aynı kaldığı için yetiştiriciler zarar etmeye başladı.
Covid-19 Pandemisi yüzünden Türkiye’ye yabancı turist gelmedi, otellerin çoğu açılmadı, kısıtlamalar yüzünden lokantalar kapandı dolayısıyla ete ihtiyaç azalınca arz talep kuralına göre karkas et fiyatlarında bir gerileme yaşandı. Bu arada çiğ sütten kar edemeyen üreticiler ineklerini kestirmek zorunda kalınca piyasada et bollaştı. Sonuçta, kilosu 38-40 TL karkas et fiyatları 33-34 TL ye indi. Besiciler zarar ettikleri gibi hayvanlarını kestirmekte de büyük zorluklar yaşadılar.
Çiğ Süt ve Karkas Tin Maliyeti
Şimdi de çiğ süt ve karkas etin maliyet rakamlarına bakalım. Referans fiyatının 2.30 TL olarak tespit edildiği Kasım 2019 ayında bir litre çiğ inek sütünün maliyeti 2.07 TL olmuştur. Bu demektir ki çiğ sütünü referans fiyata satan bir üretici litre başına 23 kuruş kar elde etmiştir. 2019 yılının Ağustos ayındaki çiğ süt maliyeti ise 2.81 kuruşa yükselmiştir. Bu da demektir ki anılan ayda çiğ süt fiyatı değişmediği için sütünü 2.30 TL den satan bir üreticinin litre başına zararı 51 kuruşu olmuştur. Küçük ölçekli işletmeler sütlerini referans fiyatın çok altında sattıkları için her iki fiyatla da zarar ettiler.
Karkas et maliyetlerine gelince. 2019 yılı Kasım ayında bir kilo karkas sığır etinin maliyeti 30.75 TL olmuştur. O günlerde nispeten yüksek olan karkas fiyatları yetiştiriciye az da olsa kar sağlamıştır. Ancak 2020 Ağustos ayında tespit edilen 37.51 TL lik maliyet sığır karkas eti fiyatlarının çok üstünde kalmıştır. 2020 sonu itibariyle özellikle dövizdeki yükselişe paralel olarak maliyetler %50 oranında artmıştır. Yani 2020 yılında toplam maliyet artışları yaklaşık %60’ ı bulmuş, çiğ süt fiyatı artmadığı için de yetiştirici büsbütün zarar etmiştir.
Hayvancılıkta 2021 Beklentileri
Hayvancılıkta 2021 beklentilerine gelince, üreticiler ne yazık ki önlerini göremedikleri için olumlu bir şey söylemek mümkün değildir. Yeni tespit edilen 2.80 TL çiğ süt fiyatı ve 30 kuruş prim önümüzdeki yılın başında nispi bir rahatlamaya neden olacaksa da fabrika yemine ve öteki girdilere gelecek zamlarla bu rahatlamanın kısa sürede bir çileye dönüşeceğini söylemek mümkündür. Canlı hayvan ve kırmızı et ithalatının 2020 de olduğu gibi düşük düzeyde kalacağı düşünülebilir. Kanımca önümüzdeki yıl koyunculukta önemli bir gelişme beklenebilir. Çünkü 2020 yılında süt ve et sığırcılığından zarar eden üreticilerin yönelmesi sonucu koyunculuk görece bir gelişme kaydetmiştir. 2021 yılında bu gelişmenin artarak devam