Düvelerde cinsel olgunluk ve tohumlama zamanı, düvelerin cinsel olgunluğa erişmesi yaştan çok vücut ağırlığı ile ilgilidir. Düveler ortalama 250-295 kilogram canlı ağırlığa ulaştıklarında cinsel olgunluğa erişirler ve kızgınlık göstermeye başlarlar. Boğanın sürü içinde olduğu köy düvelerinden kızgınlığa gelmiş fakat henüz sıfat ya da gebe kalma çağına ulaşmamış olanlar doğal çiftleşme yolu ile gebe kalacakları için istenmeyen sonuçlar ortaya çıkar. Üreme organları henüz yeterince gelişmemiş olan bu erken gebe düvelerde döl tutmama, döl tutanlarda ise yavrunun gelişmemesi, atılması hatta güç doğum gibi sorunlar görülebilir. O edenle sıfat ya da gebe kalma çağına erişmemiş düveler kızgınlık gösterseler dahi asla tohumlanmamalı ya da çiftleştirilmemelidir.
Düvelerde Gebe Kalma Yaşı
Düvelerde sıfat ya da gebe kalma çağı konusunda değişik görüşler ve tanımlamalar mevcuttur. En başta dikkat edilmesi gereken husus düvenin iki yaşından yani 24 aylıktan önce önce doğum yapmamasıdır. Bunun içinde düvenin 15 aylıkken tohumlanması ya da çiftleştirilmesi arzu edilir. Aşırı besleme ile bu süre 13 aylığa kadar indirilebilirse de kanımca buna gerek yoktur.
Düvelerin tohumlanması ya da gebe bırakılması çağı olarak diğer bir ölçüt de vücut ağırlığıdır. Düvelerde bu konudaki uygun ağırlığın 370-400 kilogram arasında olması arzu edilmekle birlikte asıl ölçü olan ergin ağırlıklarının %45-50’ sine ulaşmış olmaları daha doğrudur. Ayrıca 127 santimetrelik sağrı yüksekliği ve 122 santimetrelik cidago yüksekliği de gebe bırakmada ölçü olarak kabul edilmektedir. Bunun için de düvelerin üç ayda bir tartılmaları, cidago ve sağrı yüksekliklerinin ölçülmeleri gereklidir. Düvelerde kızgınlık ineklere göre daha az sürer ve belirtileri daha hafiftir. Düvelerin, ilk kez doğum yapacakları için güç doğum olayı ile karşılaşma olasılıkları daha yüksektir. Bu nedenle tohumlanacak düvelerde güç doğum ihtimali düşük boğaların spermaları kullanılmalıdır. Yine de oluşabilecek güç doğumlarda hayvan sahiplerinin ya da bakıcıları doğuma erkenden müdehale etmemeleri gerekir. Aksi taktirde doğum esnasında buzağının ölmesi ve doğumdan sonra oluşacak rahim iltihabı nedeniyle döl tutmama sorunu ortaya çıkabilir. O yüzden düve doğumlarına özel bir önem vermek ve en ufak bir aksaklıkta veteriner hekimine başvurmak gerekir.
Düvelerde cinsel olgunluk da düveleri başarılı bir şekilde gebe bırakabilmek için kızgınlıklarını iyi takip etmek ve tohumlama zamanını iyi tayin etmek gerekir. Düvelerde kızgınlık belirtileri inekler kadar belirgin değildir. Düvelerdeki en önemli kızgınlık belirtisi başka düveler ya da inekler üzerine atladığında kaçmaması yani atlamaya izin vermesidir. Bu davranışı gösteren bir düve mutlaka kızgın demektir ve hiç vakit kaybetmeden bir veteriner hekimine müracaat etmek gerekir. Düvelerde kızgınlık süresi de kısa olduğundan tohumlama en geç 3-4 saat içinde yapılmalıdır.