Döl Tutma Probleminde Hayvan Sahibinin Yapabilecekleri!. Döl tutma problemi süt sığırcılığı için en büyük problemdir. İneklerin döl tutmaması durumunda işletmelerin zarara uğrayacağı açık ve nettir. Döl tutmama sebepleri içerisinde barınak ve besleme koşulları, kızgınlık tespiti, üreme kanalındaki problemleri, rahim iltihapları, ineğin yaşı, vücut kondüsyonu, stres faktörleri gibi birçok faktör sayılabilir. Bu sayılan sebeplerin birçoğu doğrudan veya dolaylı olarak hayvan sahibinin alacağı tedbirler ile düzeltilebilecek konulardır.
İneklerin döl tutmama durumu ile besleme arasındaki kuvvetli ilişki yapılan çalışmalar ile teyit edilmiştir. Bu nedenle ineklerin sahibi tarafından öncelikle dikkat edeceği konu uygun beslemedir Sıcaklık stresi, vücut kondüsyonu, gizli kızgınlık ve rahim iltihapları dolaylı olarak besleme ile ilişkilidir. Hayvanları doğru besleme ile bu problemler azaltılıp ya da ortadan kaldırılabileceği bilinmelidir.
Doğru besleme nedir?
Doğru besleme hayvanınız ihtiyaçlarını eksiksiz bir şekilde karşılamak demektir. Nasıl ki bir bebeğin, çocuğun, gencin ve yaşlının tüketeceği besinler farklı olmalıysa, buzağının düvenin kurudaki ineğin sağılan ineğin ve gebe ineğinde tüketeceği yem oranlarında farklı olması gerekmektedir. Bu konu VETERİNER HEKİMLERİN uzman olduğu özel bir konudur. Hayvanlarınızın ihtiyaçlarını belirleyip doğru besleme yapmak istiyorsanız deponuzda bulunan yemleri ve hayvanlarınız yaş ırk cinsiyet süt verimi gibi özellikleri yazıp veteriner hekiminizden hayvanlarınız için rasyon hazırlamasını isteyebilirsiniz.
Döl tutma problemlerini azaltmak için hayvan sahibinin yapabileceklerini sıralayacak olursak;
1-Doğumu yaklaşan ileri gebe ineklerde geçiş dönemi beslemesi mutlaka uygulanmalı. İleri gebe ineklerde rahim karın boşluğunda çok yer kapladığı için işkembeyi baskı altına alır ve inek miktar olarak fazla yem tüketemez. Ancak içerik olarak zengin yemlerle doğuma 21 gün kala beslemeye başlayarak doğumdan sonraki hızlı zayıflamanın ve mide dönmelerinin ve negatif enerji balansının önüne geçebiliriz.
2-Beklenen doğum haftasına gelince ineği diğer hayvanlardan ayırıp sessiz sakin bol altlıklı temiz kuru bir ortama almalısınız. Doğum bölmesinin 9 metrekareden az olmaması istenir. Doğum bölmesi temiz kuru rahat ve bol altlıklı olan işletmelerde yavru zarlarının daha kısa sürede atıldığı herkesçe bilinmektedir.
3-Doğum anı; İneklerde güç doğum düvelere nazaran daha az görülür. Bu nedenle normal şartlarda doğumların birçoğu müdahalesiz gerçekleşir. Doğum esnasında tecrübesiz kişilerin yapacağı yanlış müdahale ile hem buzağıyı kaybedebilirsiniz hem de ineğin doğum kanalına zarar verip ineği damızlık dışı bırakabilirsiniz. 9 ay boyunca gözünüz gibi baktığınız hayvanlarınızı kaybetmeyiniz. Herhangi bir problemle karşılaştığınız zaman mutlaka veteriner hekiminiz ile iletişime geçiniz.
4-Doğum sonrası dönem; Doğum sonrası memelere süt inmesi ile birlikte ineğin enerji ihtiyacı en yüksek seviyeye çıkar. Bu dönem profesyonel olarak yönetilmeli ve ineğimizi maksimum yem tüketimine bir an önce ulaştırmalıyız. Maksimum yem tüketimine geç ulaşan ineklerde negatif enerji balansı oluşur. Bu durumda mide dönmesi ketosiz doğum felci yavru zarlarının atılamaması, karaciğer yağlanması, rahim iltihabı gibi döl tutmayı ve hayvanın sağlığını ciddi oranda etkileyecek problemler ile karşılaşabilirsiniz. Hayvanlarınıza geçiş dönemi beslemesi uygulayarak doğum sonrası dönemde karşılaşacağınız birçok problemden kurtulabilirsiniz.
5-Doğum sonrası dönemde görülebilecek olan doğum felci, yavru zarlarının atılmaması, rahim iltihapları, rahmin tekrar eski haline dönmesindeki gecikmeler, ketozis, negatif enerji dengesi, mide dönmeleri gibi olumsuz durumlar hayvanın gebe kalmasını geciktirecektir. Bu gecikmeler 1-2 kızgınlık dönemi olabileceği gibi uzunca bir süre hayvanın gebe kalmasını engelleyebileceği bilinmelidir.( İnekler doğum sonrası dönemde tekrar gebe kalabilmek için 45 günlük bir bekleme süresi olduğunu unutmayınız.)
6-Kızgınlık tespiti ve doğru zamanda tohumlama:
Kızgınlık nedir? Nasıl tespit edilir?
Bağlı olan ineklerde kızgınlığın tespiti daha zordur. Ayrıca padokların kalabalık olmamasına dikkat ediniz
7-Yumurtalık ve Rahim problemleri:
Yumurtalık ve rahimde oluşabilecek bazı problemler gebe kalmayı geciktirebileceği gibi ineğin damızlık dışı bırakılmasını da gerektirebilir. Döl tutmayan hayvanlarınız rahim ve yumurtalık problemleri hakkında veteriner hekiminiz ile görüşünüz.
8-Düvelerin beslenmesine azami dikkat ediniz.
Sığır cinsi hayvanların genital hücre, meme alveolleri(meme hücreleri), rahim hücreleri, ovaryumlarının (yumurtalıkları) gelişimleri 4,5 aylıkken başlar ve 12 aya kadar devam eder. Bu süre içerisinde 4,5-9 aylar arası gelişim %80 ini tamamlar.9-12 aylar arasında ise kalan %20 lik kısmı tamamlarlar. Bu bilgileri vermemizdeki amaç bu dönemde hayvanlarınız eksik ya da fazla enerji/proteinli rasyonlar ile beslenirse hayvanlarınızın gelişimi ya eksik kalacak ya da gereğinden fazla beslediğiniz için hayvanlarınızı yağlandırmış olacaksınız.
Burada önemli olan nokta bu dönemde yapılan hataların geri dönüşümü olmamasıdır. Düve adaylığı ve düve döneminde aşırı ve dengesiz beslemeye bağlı yumurtalık ve meme hücrelerinde biriken yağ hücreleri gerek döl verimini gerekse süt verimini olumsuz etkileyecektir. Çünkü siz yaptığınız yanlış ile daha fabrikayı kurarken hata yaptınız.
Kabaca bir hesap yapacak olursak 6-7 aylık holstein ırkı dişi bir hayvan yaklaşık 200-210 kg olarak kabul edersek tohumlanma dönemine kadar yaklaşık olarak 7-8 aylık bir süreç var demektir. Siyah alaca ırkı bir hayvanın ideal tohumlama ağırlığı 360-380 kg dır. Yani siyah alaca olan bir hayvanımıza 7-8 ay gibi (210-240 gün) gibi bir sürede yaklaşık 160-170 kg canlı ağırlık artışı sağlamalıyız.
9-Free Martin– İkiz eşi dişiler.
İkiz doğum yapan ineğin bir yavrusu erkek diğer yavrusu dişi ise dişi yavrunun kısır olması durumudur. Bu hayvanları gebe kalmayacağını unutmayınız. İşletmeye damızlık hayvan alırken bu kriteri göz ardı etmeyiniz.
10-Erken embriyonik ölümler:
Tohumlamayı müteakip 42 gün içerisinde meydana gelen düşükler erken embriyonik ölüm diye isimlendirilir. Erken embriyonik ölümlerin sebepleri sıcaklık stresi, dengesiz besleme, hormon bozuklukları, küflü kızışmış bozulmuş yemlerin yenmesi ve zehirlenmeler olabilir.
11-Sıcaklık stresi:
Ortam sıcaklığı 32 derecenin üzerine çıkmaya başladığı zaman inekler sıcaklık stresine maruz kalırlar. Sıcaklık stresine maruz kalan ineklerde
1-Yem tüketiminde azalma
2- Süt veriminde azalma
3-Sakin kızgınlık geçirme
4-Döl tutma problemleri
5-Erken embriyonik ölümler gerçekleşebilir. Bu konu hakkındaki geçmişteki yazılarımızı okuyup sıcaklık stresinden hayvanlar nasıl korunacağı hakkında bilgi edinebilirsiniz.
12-İneklerin konforu
İnekler kuru temiz rahat altlıklı, iyi havalandırmalı aydınlık barınaklarda daha verimlidirler.
İneklerin rahat olmadığı inek konfor indeksinin düşük olduğu işletmelerde döl tutma problemleri görülür. İNEKLERİNİZİ RAHAT ETTİRİN !