Damızlık kısrakların besleme de gelecekte ki damızlık vasıfların değerleri için ayrı bir önem arz etmektedir. Kurallara uygun besleme, damızlık kısraklarda yüksek üreme etkinliğinin sürdürülmesinde önemlidir. Eğer kısraklar gebelik ve laktasyon süresince rasyonları ile yeterli besin maddelerini tüketmezlerse, fötal büyüme ve süt veriminin besin maddesi gereksinimlerini karşılamak için vücut depolarını kullanacaklardır. Ağırlık veya vücut kondisyon kaybı, rasyonun besin madde içeriğinin enerji gereksinimini karşılayamadığının bir belirtisidir.
Şişman kısrakların zayıf vücut kondisyonundaki kısraklardan daha düşük üreme etkinliğine sahip olduğu gösterilememiştir. Gerçekte, karşıt görüş geçerlidir; vücut kondisyon skoru 5 ‘in altındaki kısraklar daha fazla vücut yağı taşıyan kıstaklardan daha düşük üreme etkinliğine sahiptir. Bu nedenle, damızlık kısraklar gebelik ve laktasyon boyunca en az 5 olan bir vücut kondisyon skorunu sürdürmek için beslenmelidir.
Kışın sert geçtiği bölgelerde, en soğuk dönemlerde vücut depolarının vücut 1sı dengesi ve gebelik gereksinimlerini karşılamada yeterli olmasını sağlamak için, kışın başlangıcında, vücut kondisyon skoru en az 6 olan kısraklara sahip olmak arzu edilebilir. Kısraklarda gebelik süresi yaklaşık 340 gündür. Gebeliğin ilk 1/3’ü süresince fötal doku gelişimi çok azdır ve kısrakların besin maddesi gereksinimleri, fötal büyümeye bağlı olarak yaşama payının üzerinde büyük ölçüde artmaz. Kısrakların besin maddesi gereksinimleri gebeliğin 5. ayında artmaya başlar ve gebelik boyunca ve süt verimi sırasında artmaya devam eder. Laktasyon ve gebelik damızlık kısraklarda çoğu kez çakışır ve kısraklar, genellikle, doğumu izleyen birkaç hafta içinde bir sonraki tay için yeniden tohumlanırlar. Kısrak laktasyon süresince ağırlık kaybederse ve yetersiz vücut kondisyonunda gebeliğin ikinci üç ayına girerse, ikinci üç ayın sonunda en az 5 olan bir kondisyon skoruna ulaşmak için kısrağın besin maddesi tüketimi artırılmış olmalıdır.
Gebe kısraklarda vücut ağırlığındaki değişimler, fötal büyüme eğrisi ile tamamen denk gelmiş gibi görünmemektedir. Fötal büyümenin çoğu gebeliğin son üçte birinde gerçekleşir fakat kısraklarda en büyük ağırlık kazancı gebeliğin ikinci üçte birinde oluşabilir. Bu kazancın plasental dokular ve sıvılarla ilgili olup olmadığı ya da vücut kaslarındaki gerçek artış olup olmadığı bilinmemektedir, ancak ağırlık kazancındaki bu durum normal kabul edilir. 500 kg ‘lık bir kısrağın, 340 günlük gebelik süresince yaklaşık 60-70 kg canlı ağırlık kazanması beklenir. Tayın doğum ağırlığı yaklaşık 50 kg‘dır. Ağırlık artışının geriye kalanı plasental dokular ve sıvılardan kaynaklanmaktadır. Gebelik süresince kısrakların düzenli olarak tartılması, rasyonun yeterliliğini değerlendirmede yetiştiricilere yardımcı olacaktır. Bu, aynı zamanda, kısrakların gebelik süresince kondisyon skorunun düzenli olmasına da yararlıdır. Gebe olan kısraklar, fötal büyüme gereksinimlerini karşılamak için vücut depolarını metabolize ederse, ağırlık kazansa bile kondisyon kaybedebilir. Vücut kondisyonu veya canlı ağırlık kaybı, rasyonun bir ya da daha fazla besin maddesine (özellikle enerji) olan gereksinimi karşılayamadığını akla getirecektir.
Besin maddesi gereksinimleri gebeliğin son iki ayı boyunca en yüksektir. Kısrağın yem tüketimini attırarak gebeliğin ileri dönemlerindeki besin maddesi gereksinimleri karşılanabilir. Bununla birlikte, kısrakların çoğu, gebeliğin ileti dönemlerinde diğer zamanlara göre daha az yem tüketecektir. Bu nedenle, gereksinimleri karşılamak için rasyonun bileşimini değiştirmek çoğu kez gereklidir. Genellikle bu değişiklikler, kaba yemin miktarında bir azalmayı ve yoğun yemde bir artışı içerecektir.
Damızlık kısrakların besleme de taylı bir kısrağın besin maddesi gereksinimleri, laktasyon gereksinimlerini karşılamak için artar. Süt verimi doğumdan sonraki ilk iki ayda en yüksektir ve sonra inişe geçer. Sütün miktar ve bileşimi, kısraklar taya yeterli süt üretmek için vücut depolarını kullanacağından, kıstaklara SE, HP, Ca ve fosforu sınırdaki miktarlarda içeren rasyonlar verildiğinde bile sürdürülür. Bununla birlikte, laktasyon süresince vücut kondisyonunu kaybeden kısrakların tekrar gebe kalması daha zor olabilir. Ayrıca, laktasyon süresince yeterli Ca ya da P tüketmeyen kısraklar, süt gereksinimini karşılamak için kemiklerinden mineralleri mobilize edebilirler Çoğu kısrak onlu yaşların sonlarına ya da yirmili yaşların başlarına kadar damızlık sürüde kalacak ve bu süre içerisinde 12 kadar taya sahip olabileceklerdir. Birkaç gebelik ve laktasyon döngüsü süresince yetersiz mineral beslemenin birikimsel etkisi, kısrakların uzun süreli sağlığında önemli olabilir. Yem tüketimi doğumdan sonra genellikle artar Laktasyondaki kısraklar her 100 kg canlı ağırlık için 2.5-3.0 kg toplam yem (kaba yem ve yoğun yem) tüketebilirler. Laktasyondaki kısraklara, canlı ağırlığı ve kondisyonu korumak için yüksek kaliteli kaba yem ve yeterli yoğun yem verilmelidir.
Kaynaklar
- Ball, D. M., C. S. Hoveland, and G. D. Lacefield, 2002. Southern Forages. Norcross, GA: Foundation for Agricultural Research.
- Blythe, L. L. and A. M. Craig. 1992. Compend. Cant. Educ. Prdc. Vet. 14:1633.
- Gallagher, K., et a1. 1992. J. Equine Vet. Sci. 12:43.
- Gallagher, K., et al. 1992. J. Equine Vet. Sci. 12:382.
- Gricwe-Crandell; et al. 1997. J. Animal Sci. 75:2684.
- Henneke, D. R., et al. 1983. Equine Vet. J. 15:371.
- Henneke, D. R., G. D. Potter, and J. L. Kreider. Theriagenalogy 21:297.
- Hina, H. F., H. F. Schryver, and J. E. Lowe. 1971, J. Animal Sci. 33:1274.
- Knight, A. P. 1995. In: Equine Clinical Nutrition Media, PA: Williams and Wilkins.
- Kronfeld, D. S., T. N. Meacham, and S. Donoghue. 1990. Veterinary Clinics of North America: Equine Practice 6: 451.
- Lawrence, L. M., et al. 1987. Can. J. Animal Sci. 67: 217.
- Lawrence, L. M., et al. 1992. J. Equine Vet: Sti 12:320.
- Lawrence, LM» et al. 1992. J. Equine Vet. Sci. 12:355.
- Lewis, L. D. 1995. Equine Clinical Nutrition. Media, PA: Williams and Wilkins.
- Meyer, H., and L. Ahlswede. 1978. Anim. Res. Deu 8:86.
- Michener, Ch. B. 1907. In: Diseases ofthe Horse. Washington, DC: US Government Printing Office.
- National Research Council (NRC). 1989. Nutrient Requirements of Horses. Washington, DC: National Academy Press.
- NRC. 2007. Nutrient Requirements af Ham Washington, DC: National Academy Press.
- Ott, E. A. 1991. In: F6643 and Feeding. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
- White, N. A., ct 3.1. 1993. Proc. Amer. Assoc. Equine Pract. 39:97.
- Livestock Feeds And Feeding (Richard O. Kellems, D.C. Church), Çeviri: Çiftlik Hayvanlarının Yemleri ve Beslenmesi, Prof.Dr. Müjdat Alp – Prof.Dr. Neşe Kocabağlı, 2016, (Nobel), 390-391
