CMT (Kaliforniya mastitis testi) gizli mastitisi “görünür” hale getiren, doğrudan ineğin yanında yapılabilen, gayet pratik, çok ucuz maliyetli bir testtir. Testin amacı kolay ve hızlı bir şekilde sütteki somatik hücre sayısını (SHS) ortaya çıkarmaktır. Bu yönden bakıldığında CMT ineğin yanına götürülmüş bir laboratuar gibidir. SHS (somatik hücre sayısı) konusunda kesin bir rakam vermese de, yaklaşık olarak memedeki gizli (subklinik) yangının şiddeti hakkında bilgi verir.
Görünen (klinik) mastitisten daha tehlikeli olan, her gün memeden süt çalan gizli (subklinik) mastitis sıcaklık, kızarıklık, ağrı ve şişlik gibi yangı belirtileri göstermediği için, durumu görmeyi sağlayan bir belirtece ihtiyacımız vardır. İşte o belirteç CMT’dir.
Gizli (subklinik) mastitisin başlıca sebebi bir doku konakçısı olan, tıpta “akıllı mikrop” olarak adlandırılan Staphylococcus aureus’tur. Gizli mastitise yol açan mikroorganizma memede süt yapan hücrelerde sürekli bir yangı oluşturur.
O arada memenin içindeki bu düşmana karşı vücudun askerleri (akyuvarlar=Lökositler) harekete geçerler. Meme içindeki savaşta ölen akyuvarlar (Leucocytler, özellikle de neutrophiller) savaş meydanına düşerler. Savaş meydanı ise süttür. Sütün içine düşen ölmüş akyuvarlar ve bir miktar epitel doku hücresine “somatik hücre” adını veriyoruz. Somatik hücre sayıldığında meme içindeki savaşın şiddeti ortaya çıkmış ve durum görünür hale gelmiş oluyor.
SHS’nin yüksek olması süt kaybının fazlalığı ile paraleldir. Ama sadece sütün miktarı değil, bileşenleri de azalır. Süt yapan hücrelerin “hasta” hücreler olması sebebiyle süt yağı, süt proteini, süt şekeri (laktoz) de azalmıştır. Ayrıca toplam kuru madde de normalin altındadır. Yani gizli mastitis; süt miktarının azalmasının yanısıra, sütü kalitesiz bir hale getirir.
CMT kolay olması, hayvanın yanında yapılabilmesi bakımından süt sığırcılığı işletmelerinde sık sık uygulanmalıdır. Böylece çiftliğin içindeki “hırsız” fark edilir ve ekonomik kayıplardan, memelerin körelmesinden kurtulma şansı yaratılmış olur.
Çünkü Staphylococcus aureus memeyi kurutan mikroptur. Giderek enfekte meme küçülür (atrofi) ve sertleşir. En kötüsü ise bu mikrobun çok bulaşıcı (Kontagiyöz) olmasıdır. Eğer sorunu bilirsek, durumun şiddetine göre, o ineği ya en son sağarız ya da sürüden çıkarırız.
CMT sütçü sığır işletmelerinde sıklıkla kullanılmalıdır. Örneğin; ABD’de doğumu takip eden beşinci gün, yani ağız sütü (Kolostrum) bittikten sonra CMT testi yaparak durumu gözlemek standart işlem haline getirilmiştir.
CMT testi sabah ve akşam sağımlarında farklı sonuçlar verebilir. O yüzden her zaman aynı sağımda test yapılırsa karşılaştırma daha doğru olur.
Gizli mastitisin tedavisi şüphelidir. Tedaviye ihtiyaç duyulmaması için çaba gösterilmeli, koruyucu hekimliğe önem verilmelidir.
Ön daldırma, son daldırma işlemleri özenle yapılmalıdır.
Mastitis ile mücadele için önerilen, yarar umulan her uygulama eksiksiz olarak takip edilmelidir. Aşılama, meme dayanıklılığını arttıran katkılar akla gelen diğer faydalı uygulamalardır.
Mikroorganizmanın bulaşıcılığı sebebiyle, yüksek somatik hücre sayısı ile karşımıza çıkan ineklerin, diğer ineklere bulaştırma ihtimalini ortadan kaldırmak için, sürüden çıkarılması da tavsiyeler arasında yer almaktadır.
CMT Solüsyonu
CMT solüsyonu özel hazırlanmış mavimsi-mor bir sıvıdır. CMT küreğine süt sağılır ve eşit miktarda CMT solüsyonu konularak dairesel hareketlerle karıştırılır. Sonra CMT küreği yan çevrilerek sütle karışmış sıvının akışı gözlenir. Sütle karışmış olan sıvının ne kadar “sümüklendiği”ne göre karar verilir. Az miktarda sümüklenen ve kürekten hızla akan sıvı hafif şiddette (+), uzayarak akan sümüksü sıvı orta şiddette (++), akmakta zorlanan iyice jelleşmiş sıvı ise şiddetli yangıyı (+++) (mastitis) işaret eder. Hafiften, şiddetliye memedeki süt kaybı %2,5 – %29 arasında değişir.