Cılız kuzular ‘’kaybedilmeye aday’’ kuzulardır. Kuzuların cılız olmasına yol açan sebepleri gözden geçirelim.
İlk akla gelen çoklu doğum yapan koyunların kuzularıdır. En çok özen gösterilmesi gerekenler bu kuzular ile öksüz veya terkedilmiş kuzulardır.
Kuzuların cılız olmasına sebep olan hastalıkların çoğunluğu göbekten vücuda giren bakteriler ile ilgilidir. Göbek kordonu ve doğum hijyeni iyi değilse, göbek yangısı oluşur. Göbekten vücuda giren mikroorganizmalar karaciğere, eklemlere, beyine, karın zarına ulaşarak çeşitli enfeksiyonlara, kuzuların cılız kalmasına ya da ölümlerine neden olurlar.
Bu mikroorganizmalar içinde irinli veya irinsiz, çoklu eklem yangılarına sebep olan Trueperella pyogenes, Fusobacterium necrophorum, Staphylococcus, Streptococcus dysgalactiae, Erysipelothrix rhusiopathiae, Chlamydophila pecorum’u sayabiliriz.
Doğumdan sonra iyi gözlem yapılması şarttır. Bazı kuzular durgun olup, titreyebilirler. Derhal vücut ısısını ölçmek gerekir. 39 °C ’nin altında, hatta 37 °C ’nin altında vücut ısısı çok tehlikelidir. Hipotermi adı verilen bu durum hızla giderilmelidir. Karın içine glikoz solüsyonu vermekten, sonda ile beslemeye, ısıtıcı lambalarla kuzuları ısıtmaya kadar alınabilecek tüm önlemler acilen alınmalıdır.
İshaller çoğunlukla kuzuları ölüme kadar götürür. Fakat bazıları cılız kalabilirler. E. coli ishalleri, Klostridyum perfringens’in sebep olduğu kuzu dizanterisi ancak aşılamalarla önlenebilirler. Çünkü bu tip ishallerde hastalığın seyri çok hızlı olduğundan tedaviye vakit kalmaz.
Guatr hastalığı (iyot eksikliği) sebebiyle tüysüz ve ölü doğum görülmekle birlikte, bazen kuzular cılız doğarlar ve daha sonra ölürler.
Vibriosis (Campylobacteriosis) ve Toxoplasmosis ölü doğuma sebep olan hastalıklardır. Bazen cılız kuzuların doğduğu ve bir süre sonra öldükleri de bilinmektedir.
Kobalt ve B12 vitamini eksikliği cılız kuzu doğmasına neden olur.
Sınır Hastalığı (Border Disease) ölü doğuma sebep olacağı gibi, bazen cılız, yaşam gücü zayıf kuzular da doğabilir.
Koruma
- Aşısı olan hastalıklara karşı aşılama özellikle annelere doğuma 40 gün ve 20 gün kala tekrar edilerek yapılan (Rapelli) aşılama.
- Annelerin beslenmesine özen gösterilmelidir.
- Yavruların ağız sütünü almalarının sağlanması, bu yönde iyi gözlem yapılması çok önemlidir.
- Kuru ve temiz barınaklar.
Özellikle koyunların doğum yaptıkları bölümlerin kuru temiz ve bol altlıklı olması sağlanmalıdır.
- Stres yaratacak her koşuldan uzak durulması şarttır. Rüzgâr, soğuk, pis ve ıslak, aşırı kalabalık, sıkışık ağıllar stres sebepleridir.
Islak ağız (sulu ağız) hastalığının E. coli enfeksiyonu olduğu ve stres yaratan koşullarda hızla yayıldığı unutulmamalıdır.
- Koyunlara gerekli mineral ve izmineral takviyeleri yapılmalı, parazit mücadeleleri ihmal edilmemelidir.
- Göbek kordonunun doğumdan hemen sonra ve 2 saat sonra 2 kere iyotlu bir solüsyonla temizlenmesi birçok sorunu önleyebilir.