Çiftlik hayvanlarında iç parazitlerle mücadele. Geviş getiren hayvanlarda iç parazitler büyük ekonomik kayıplara yol açabilirler.
Sindirim ve solunum yoluna yerleşenler, öksürük ve ishale sebep olurlar. Kansızlık, ağırlık kaybı, yemden yararlanmanın azalması ve hatta hayvanın kaybı büyük zararlar ortaya çıkarabilir. Ayrıca; kesim sonrası sakatatların imhası ile de bir ekonomik kayıp daha yaşanır. İç parazitler Yuvarlak Kurtları, Tenyaları (Şerit) ve Karaciğer Kelebeklerini kapsar.
Ülkemizde hayvan sahipleri iç parazit mücadelesi konusunda çeşitli ilaçlar kullanmaktadırlar. Fakat, sahadaki izlenimlerimde gördüğüm kadarıyla, parazit mücadelesi eksik kalmaktadır. Çünkü; bir tek ilaçla tüm parazitlerin arındırma işlemi yapılamaz. Örneğin; enjeksiyonluk bir mücadele ilacı dış parazitler, iç parazitlerden yuvarlak kurtlar ve karaciğer kelebekleri üzerinde etkili olur. Tenyalar (Şerit) için ayrı bir ilaç kullanılmalıdır. Örnekleri çoğaltalım; bir kombine antelmentik tableti ile yuvarlak kurtlar ve karaciğer kelebekleri mücadelesi yapabiliriz. O zaman yine tenyalar için ek bir ilaç kullanmak gerekecektir.
Diğer yandan; iç parazitlerle mücadele de Karaciğer Kelebeklerinin ergin formları ile mücadele etmek kolaydır. Ancak; daha erken evrelerdeki Fasciolalar (Kelebekler) ergin hale gelirler. Sorun devam eder. Böyle durumda 6-7 haftada bir karaciğer kelebekleri için ilaç kullanmak ya da erken evredekiler için ilave ilaç kullanmak yerinde olacaktır.
Hayvanların iç parazitlerle mücadele de çiftlik hayvanlarının iç parazitten arındırma işlemi her zaman önemlidir. Meraya çıkan hayvanlar için daha da önemlidir. O yüzden meraya çıkmadan önce ve sonra ya da ilkbahar ve sonbaharda genel bir arındırma işlemi yapılması yöntemi benimsenmiştir. Burada dikkat edilmesi gereken konu mücadele edilmesi gereken parazitler ve canlı ağırlıktır.
Mücadelede hedeflenen parazitler, yani yuvarlak kurtlar (kıl kurtları, solucanlar), tenyalar (şeritler) ve Karaciğer Kelebekleri (Trematodlar) göz önüne alınarak ilaç ya da ilaçlar seçilmelidir. Aynı etken maddeli ilaç bile olsa, canlı ağırlığa göre ve parazite göre farklı dozlarda kullanılması şarttır.
Daha düşük dozlarda sadece yuvarlak kurtlara karşı etkili olan bir ilaç, karaciğer kelebeklerine karşı daha yüksek dozda, tenyalara karşı daha da yüksek dozda verilirse etkili olacaktır. Mücadelesi hedeflenen parazit ve canlı ağırlık göz önüne alınmadan yapılan parazit tedavilerinde mücadele yapmış olmayız, sadece yaptığımızı sanırız.
Mücadelesi hedeflenen parazitleri nasıl belirleriz?
Genellikle bölgesel bilgi birikimi ve mezbahadan alınan geri bilgi bizlere ışık tutar. Tabii ki en doğru yöntem dışkı muayenesidir. Fakat dışkı muayenesine dayalı bir mücadele programı çok yaygın bir uygulama değildir.
Karaciğer Kelebekleri için kullanılan birçok antiparaziter ilaç hem erken dönemdekilere hem de Kum Kelebeği adı verdiğimiz parazite (Dicrocoelium dendriticum) etkili olamaz. Böyle durumlarda ek bir antelmentik daha kullanmak zorunluluğu ortaya çıkar.
Yuvarlak Kurtlar rahim yoluyla ve süt ile de anneden yavruya geçebilir. O yüzden anne adaylarının ilaçlanması önemli ve önceliklidir. Hayvan sahipleri eskiden, gebeyken zarar verebileceği endişesiyle, gebelere parazit arındırma işlemi yapmaktan çekinirlerdi. Şimdi modern antelmentiklerde böyle bir sorun yoktur. Endişe söz konusu değildir. Gebelere parazitlere karşı ilaçlama yapılması yerinde olur.
Parazitlerin de kendilerini koruma mekanizmaları vardır. Eksik dozda ilaç kullanılırsa bir süre sonra ilaca karşı direnç gelişir. O yüzden doğru dozda ilaç kullanımı şarttır.
Parazitten arındırmak için hayvanlara enjeksiyon, sıvı ve tablet tarzında ilaçlar veriyoruz. Fakat, tablet tarzında ilaçlamaların biraz dikkat gerektirdiğini vurgulamak lazım.
Büyük sürülerde hızla yapılan parazit hapı yutturulması sırasında bazı koyunlar ya da keçiler tableti biraz ötede ağızlarından çıkarıp atıyorlar. Böylece parazit ile mücadele edememiş olduğumuz gibi, paramız da boşa gidiyor. Bu yönde dikkatli olmak, eğer varsa o ilacın enjeksiyon ya da sıvı formunu seçmek daha uygun olabilir.