Çiftlik Hayvanlarında Hayvan Refahı Kontrolleri ve Danimarka Uygulamaları
Hayvan refahı kontrolleri ve hayvan haklarının ihlali ve konuyla ilgili Danimarka’da çiftliklerde hayvan refahı uygulamaları hakkındadır. Bu konuyla ilgili Danimarka’da hayvan refahı kontrollerinde 11 yıldır simin bir parçası olan bu alanda çalışmam nedeniyle Danimarka’daki çiftlik hayvanlarında hayvan refahı uygulamalarından ve hayvan haklarının ihlalleri olduğunda, hayvan refahının Çiftlikte kötü olarak tespit edildiğinde ne tür işlemler uygulandığından bahsedilecektir.
Hayvan refahı uygulamaları Danimarka’da 1991 yılında çiftliklerde buzağılarda yapılan refah kontrolleri uygulamaları ile başlamış olup daha sonraki yıllarda diğer tüm çiftlik hayvanlarını da kapsayacak şekilde refah kontrolleri uygulamaları her yıl, tüm çiftliklerin % 5 ini kapsayacak düzeyde resmi veteriner hekimler tarafından yapılmaktadır. Refah kontrolü uygulamaları sığır, buzağı, dana, koyun, domuz, yumurta tavukları ve et tavukları, kurk hayvanları ve atları kapsamaktadır.
Tüm Avrupa birliği ülkelerinde çiftliklerde refah kontrolü uygulamaları Avrupa mevzuatı gereği yapılmaktadır. Danimarka’daki çiftliklerde refah kontrolü uygulamalarında sığır, domuz ve kürk hayvanı çiftliklerinde veteriner hekim ve teknisyen beraber bu kontrolleri yaparken, et tavuğu (broyler) ve yumurta tavuklarında bu kontroller sadece Veteriner hekim tarafından yapılmaktadır. Teknisyenlerin kanatlı hayvan çiftliklerinde veteriner hekimlerle beraber refah kontrolü yapmasına izin verilmemektedir.
Hayvan Refahının Tanımı
Hayvan refahının tam olarak kabul edilmiş bir tanımı olmamakla birlikte; hayvan refahını, bir hayvanın edinmiş olduğu pozitif(hayvanların sevinme ve oynama isteği) ve negatif deneyimlerin(acı ve korkuların) toplamıdır. Hayvan refahında amaç; negatif deneyimlerin(hayvandaki gereksiz ağrı ve acıların) minimale indirilmesidir. Hayvanlardaki refah düzeyi değerlendirilmesi hayvanların göstermiş oldukları davranış şekilleri, hayvanların sağlık durumu ve fizyolojisinin değerlendirilmesiyle yapılabilir. Bir grup araştırmacı tarafından hayvan refahı şu şekilde tanımlanmaktadır: Hayvanların fiziksel ve mental olarak sağlıklı olma hali, acı ve korkudan uzak, doğal davranışlarını rahat bir şekilde gösterebilme imkanına sahip olmaları ve sağlık sorunlarının minimal düzeye indirilmesi, barındırıldıkları ortamda hayvanların dinlenme, yatma ve kalkma esnasında hareketlerinin kısıtlanmadığı ve hayvanın yaşadığı çevredeki diğer şartların da yerine getirildiği ve hayvanların rahat ve sağlıklı bir halde yaşama halidir.
Hayvan Refahı Kontrolleri ve 5 Temel Özgürlük
1993’te İngiliz hükümeti tarafından bir refah komitesi kurulmuş ve 5 temel özgürlük aşağıdaki gibi düzenlenmiştir:
1. Hayvanlar açlık, susuzluk vb ihtiyaçlardan mahrum bırakılmamalı; önlerinde yeterince taze yiyecek ve su bulunmalıdır.
2. Hayvanlar bulundukları çevre şartlarında rahatsız olmamalıdır. Uygun barınak ve çevre şartları sağlanmalıdır.
3. Hayvanlar acı ve ağrıya neden olan çarpma, yaralanma ve hastalıklardan korunmalıdır. Bu gibi durumlarda hızlı müdahale edilerek en uygun yöntemlerle sağaltılmalıdır.
4. Hayvanlar normal davranışlarını gösterebilmelidir. Bunu gerçekleştirilmeleri için yeterli alan ve uygun araç ve gereç sağlanmalıdır. Grup halinde barındırılan hayvanlar aynı türden olmalıdır.
5. Hayvanlar korku ve strese neden olan olaylardan korunmalıdır. Duygusal rahatsızlık veren şartlar ortadan kaldırılmalıdır.
Hayvan Haklarını Koruma Kanunu
Hayvanlara sorumlu bir şekilde davranılmalı, hayvanlar acı, ağrı çekmeyecek ve korku duymayacak şekilde korunmalı. Her bir hayvan sahibi hayvanlarına itina ile bakmalı ve davranmalı, ve hayvanlar; kabul edilmiş pratik uygulamalar ve bilimsel tecrübeler baz alınaraktan hayvanlar barındırılmalı, bakılmalı, sulanmalı, ve beslenmelidir. Hayvanların barındırıldığı oda, bölümler ve ekipmanlar, hayvanların dinlenmek için yatıp kalkma esnasında, yemlerini yeme ve suyunu içme esnasında, hayvanların rahat ve özgür bir şekilde hareket edebilecekleri tarzda yapılmalı ve dizayn edilmelidir. Hayvanlar ihtiyaçlarına bağlı olarak rüzgâr ve hava koşullarına karsı sağlıklarını güvence altına alınmalıdır. Hayvanlar günde en az 1 defa gözlemlenmelidir. İşletmedeki hayvanlar(ticari amaçlı işletmeler) yılda en az 1 defa bir veteriner hekim tarafından kontrol edilmelidir.
Bir veteriner hekim, bir kimsenin hayvanlara kötü yada sorumsuzca davrandığını tespit etmişse, veteriner hekim bu durumu polise bildirmelidir. (Şayet bu durum yerinde kısa zamanda düzeltilebilecek düzeydeyse ve vakanın durumu ciddi değilse ihbar edilmeyecek).
Veteriner, hasta ya da yaralanmış bir hayvan tespit etmişse ve hayvanı tedavi etme imkanı kalmamışsa hayvanın acı çekmemesi için hayvan sahibine hayvanı ötenazi etmesi için tavsiye de bulunmalı. Hayvan sahibi veterinerin bu tavsiyesine riayet etmiyorsa veteriner hekim durumu polise bildirecek, ya da veteriner hekim hayvanın daha fazla acı çekmemesi için hayvana ötenazi uygulaması gerekir.
Hayvanlara Kötü Davranma Şekillerinin Derecelendirilmesi
1. Hayvana karsı hasar derecesi yüksek olmayacak şekilde davranma: Örneğin ahırda yemliğin ve suluğun yerleşim şekli yemin ve suyun kirlenmemesi için en düşük düzeyde risk teşkil etme zorunluluğu vardır, ilgili kanun maddesince. Bu kanun maddesinin ihlali bu duruma bir örnektir. (Cezalandırma: Yazılı uyarı)
2. Hayvana karsı sorumsuzca davranma: Polise bildirilmemesi gereken durum, hemen ya da kısa sürede durumu düzeltme imkanı varsa. Örneğin ineklerde uzamış tırnaklar ve tırnakları kesme gereksinimi (Cezalandırma; yazılı ihtar)
3. Hayvana karşı ileri derecede sorumsuzca davranma: Polise bildirilecek durumlar. Örneğin hayvanlarda boynuzların giderilmesi işlemi, veteriner hekim tarafından uyuşturulmadan yapılmışsa (sedasyon + lokal anestezi) yada hayvanın acı çektiği kronik hastalıklar (Cezalandırma: Polise yazılı bildiri)
4. Hayvana karşı işkence derecesinde muamele: Her zaman polise bildirilmesi gereken ihlaller. Örneğin hayvanların açlıktan ve susuzluktan ölmeleri, gereken bakımın yapılmaması sonucunda (Cezalandırma. Polise yazılı bildiri)
Hayvan Çiftliğinde Refah Kontrolü Uygulamaları
Bir çiftlikte refah kontrolünün yapılması için o çiftlikte en az 10 hayvanın olması gerekir.
Bir çiftlikte yapılacak olan refah kontrolü için ilgili resmi kurumun veritabanında o çiftliğe dair önceki yıllarda yapılmış olan kontrol ziyaretleri gözden geçirilir ve önceki kontrollerde hayvanların refah kontrolleri ile ilgili herhangi bir ihlalin olup olmadığı saptanır ve uygulanmış olan cezalar gözden geçirilir.
O çiftliğin ve çiftlikteki hayvanların ilgili resmi kayıt veritabanındaki son durumları gözden geçirilir, çiftliğin kapanıp kapanmama durumu yada yeni bir şahsa nakli durumları saptanması gerekir kontrol öncesi.
Refah kontrolü işletme sahibine yada sorumlusuna önceden haber verilmeden yapılması gerekir.
İşletme sahibi yada çiftlikte çalışan sorumlu o an çiftlikte değilse, kontrol bir başka güne ertelenir.
İkinci defadan sonra işletme sahibini telefonla arayaraktan kontrol için bir gün ve saat tespit edilir.
Çiftlikteki tüm hayvanlar(dışarıda; merada hayvan varsa onlarda dahil) incelenmelidir.
Hasta hayvan yada hayvanlar varsa bunlar daha detaylı bir şekilde incelenmeli, ve yatan hayvan varsa hayvanın ayağa kaldırılması denenmelidir.
Refah kontrolünü yapan veteriner hayvanları inceleme esnasında çiftlikteki hayvanların durumu hakkında genel bir intibaa edinmesi gerekir, söz konusu sorunu hayvan sahibine bildirmeden önce ve böylece hayvan sahibiyle daha iyi bir diyalog sağlanmış olur. Çiftlikteki tüm hayvanlar bir kontrol listesi aracılığıyla gözlemlenir ve tespit edilen sorunlar bu listeye not edilir. O çiftlikteki refah kontrolü için yapılan ziyaret yapılacak bir kontrol raporu ile son bulur ve rapor hayvan sahibine verilir. Yapılan kontrol un başlangıç ve bitiş saati kontrol raporuna not edilir.
Hayvan Refahı, Hayvan Haklarının Korunması ve Hukuksal Boyutları
Resmi kurumda (Tarım Bakanlığı) çalışan veteriner hekimler ile resmi kurumlarda çalışan polisler ve avukatlar arasında, hayvan haklarının ihlali, ve hayvanların kötü bir refah durumuna sahip olduğu durumlarda ve hayvan haklarının ihlal edildiği durumlarda yapmış oldukları işbirliği:
Resmi veteriner bilir kişi olarak hayvan/ hayvanların muayene/incelenmesinde sorumluluk ve görev sahibi kişidir ve ilgili ihlal konusunda vermiş olacağı kararı yazılı olarak(Yazılı ihtar yada polise ihbar konusunda) aynı resmi kurumda çalıştığı avukata takdim etmesi gerekir ve veteriner hekimle avukat arasında konuyla ilgili bir fikir alışverişi yapılır ve avukat bu yazılı kararı okur ve hukuksal yönden inceler ve gerekli düzeltmeleri yapar.
Polise ihbar edilecek yazılmış kararlar avukatın onayından sonra ilgili emniyet birimine gönderilir. İlgili emniyet birimindeki bu konuda eğitilmiş polis memuru gerekli araştırmayı yapar ve hayvan sahibinin ifadesini yazılı olarak alır. Daha sonrası polis memuru ilgili araştırmayı ve veteriner hekimin göndermiş olduğu yazılı raporu, emniyet biriminde çalışan avukata takdim eder. Emniyet birimindeki avukat, konuyla ile ilgili anlaşılmayan bir sorun olduğunda yada meseleyi aydınlatmak için çoru zaman veteriner hekimle bir irtibat içerisindedir.
İhlalin ciddiyetine göre emniyet birimi hayvan sahibine yaptırım gücü olarak çoğu zaman para cezası uygular. Hayvan sahibi cezayı öderse dava kapanır. Hayvan sahibinin bu cezaya, karara itiraz etme hakki vardır ve cezayı ödemeyebilir, o zaman bu mesele mahkemeye taşınır. İhbarı yapan veteriner hekim tanık/bilirkişi olarak mahkemeye çağrılır ve o ilgili bölgedeki emniyet biriminde çalışan avukat da savcı konumunda bu davayı temsil etmek için mahkemede görev alır.