Çevresel mastitis, ineklerdeki mastitisi (meme yangısı) etkenlerine ve sonuçlarına göre iki bölümde inceleyebiliriz.
Bunlardan biri bulaşıcı (Kontagiyöz) mastitis, diğeri ise; çevresel mastitistir. Bulaşıcı mastitis inekten ineğe, memeden memeye bulaşır. Bulaşma yeri çoğunlukla sağım odasıdır. Bulaştıran da insandır.
Çevresel mastitis ise ineğin bulunduğu, yaşadığı ortamdan bulaşır. Bulaşma gübreden, altlıktan, pislikten, çamurdan, kirli ve ıslak yatma yerinden olur. Dışkı, ıslak toprak, altlık, su ve sinekler çevresel mastitisin bulaşmasında rol oynayan başlıca etmenlerdir. Mastitis olgularında sütten tahlil (kültür) yapılması, etken veya etkenlerin belirlenmesi, daha sonra bu etkenler üzerinde en yüksek öldürücü tesiri gösteren antibiyotiğin saptanması mastitis tedavisi için tercih edilen bir yöntemdir.
Antibiyotik duyarlılık testi (antibiyogram)
Buna kültür ve antibiyotik duyarlılık testi (antibiyogram) adı veriliyor. Kültür ve antibiyogramın çok önemli iki yararı vardır. Bunlardan birincisi en etkin antibiyotiğin belirlenmesi ve tedavide kullanılmasıdır. Bunu yapan işletmeler çoktur. Ancak, asıl işletmeye ışık tutan ikinci noktadır. Mikroorganizmaların saptanmasıyla birlikte işletmenin nerelerde düzeltmeler yapması gerektiğini belirlemek çevresel mastitisle mücadelenin anahtarıdır. Eğer o anda karşımızdaki akut mastitisi tedavi eder ve ikinci noktayı değerlendirmezsek, yani işletmenin hatalarını düzeltmezsek mastitis ile baş edemeyiz.
Eğer laboratuvarda yapılan kültür sonucunda E. coli, Pseudomonas, Streptokok (uberis, dysgalactiae), Corynebacterium bovis, Klebsiella, Proteus, Enterobacter, Nocardia, Staphylococcus hyicus, Trueperella pyogenes gibi etkenler bize bildirildiyse çevresel bir mastitisle karşı karşıya olduğumuzu anlamalı ve derhal düzeltme yönünde girişimlerde bulunmalıyız.
Çevresel Mastitis Düzeltmek için neler yapılabilir?
Yukarıdaki mikroorganizmalar bize bazı noktalarda işletmenin hataları olduğunu söylemektedir. Düzeltmek için neler yapılabilir? Tabii ki; en başta kuru ve temiz yatma yerleri sağlanmalıdır. Yaz aylarında sıcaklık stresi ve sinekler ile ilgili önlemler alınmalıdır. İneklerin doğumlarını kuru ve temiz bir ortamda yapması sağlanmalıdır.
Sağım öncesi memenin sağıma hazırlanması prosedürünün çok etkin bir şekilde uygulanması şarttır. Ön daldırma, kurulama ve sütün indirilmesi işlemlerinin eksiksiz bir biçimde yapılması gerekir. Sağım bittiğinde ise son daldırma işlemi yapılmalıdır. Kalabalık ve sıkışık barınaklar her zaman mastitise yatkınlık sağlayan tehlikeli yerlerdir. Tüm bunlara ek olarak yemlere A vitamini, betakaroten ile birlikte, bazı izminerallerin katılması meme direnci yönünden büyük yararlar sağlar.
İzminerallerden Bakır, Çinko ve Selenyum meme sağlığında önemli rol oynarlar. Aşılama (immunizasyon) mastitisle mücadelede kullanılan silahlardan biridir. Ticari aşılar kullanılabileceği gibi, süt tahlilinde belirlenen mikroorganizmalara karşı özel aşı (otovaksin, otojen aşı) yaptırılması istenebilir.
Benim ‘’irinden sorumlu bakteri’’ adını taktığım Trueperella pyogenes meme yangılarında ve meme apselerinde çokça saptanan bir mikroorganizmadır. Yeni doğum yapmış ve rahminden sıvılar akarak gezinen ineklerle, diğer inek ya da düveler aynı alanda gezinirlerse bu mikrop ve diğer mikroplar hızla bulaşırlar.
Kuru ve temiz olmayan her yerin mastitise yatkınlık sağlayacağını unutmayalım. Mikroplara bakarak işletmeye çeki-düzen vermenin önemini kavrayalım.