Canlıların yapısında bulunan temel bileşikler, canlılar elementlerden oluşmuştur. Doğada bulunan 90’dan fazla elementten sadece 30 kadarı canlıların yapısına katılır. Tüm canlıların yapısında bulunan temel elementler karbon (C), hidrojen (H) , oksijen (O), azot (N), fosfor (P) ve kükürt (S) elementleridir. Tek hücrelilerden çok hücrelilere kadar her canlının toplam kütlesinin yaklaşık %98’i bu altı elementten oluşur. Canlıların yapısında bulunan temel bileşikler Kimyasal yapılarına göre, Görevlerine göre ve Sindirilme durumlarına göre üç kısımda incelenir. Kimyasal yapılarına göre; Organik Temel Bileşikler ve İnorganik Temel Bileşikler olarak iki grupta Görevlerine göre yapıcı ve onarıcı olanlar, düzenleyici olanlar ve enerji verici olanlar olarak üç grupta Sindirilme durumlarına göre ise sindirime uğrayanlar ve sindirime uğramayanlar olarak iki grupta incelenir.
Canlıların temel bileşikleri denildiği zaman daha çok iki grup akla gelmektedir. Bunlar Kimyasal yapılarına göre yapılan sınıflandırmada ki Organik Bileşikler ve İnorganik Bileşiklerdir.
Organik Bileşikler
Canlının kendi vücudunda sentezlenen bileşiklerdir. Yaşantımızın temeli bu bileşiklerdir. Hücrelerdeki metabolik olaylarda, temel besin kaynağı, ısınma ve enerji amaçlı olarak geniş bir kullanım alanına sahiptirler. Canlılarda yapım işleri, enerji amaçlı, onarım amaçlı ve kalıtsal verilerin aktarılması gibi yaşamsal olayların temelini oluştururlar. Özelliklerine bakıldığı zaman;
- Canlı vücudunda sentezlenir.
- Bu bileşiklerin yapılarında C (Carbon), H (Hidrojen) ve O (Oksijen) elementleri bir arada bulunur.
- Organizmada yapıcı, onarıcı, düzenleyici ve enerji verici olarak görev yapar.
- Erime ve kaynama noktaları düşüktür.
- Suda çözünürler.
- Isıysa karşı duyarlıdırlar.
Başlıca organik bileşikler karbonhidrat, protein, yağ, vitamin, nükleik asitler, enzimler, ATP ve hormonlardır.
İnorganik Bileşikler
İnorganik bileşikler canlıların vücudunda sentezlenemez ve her canlı dışarıdan hazır olarak alır. Genellikle hücre yapısına katılmada veya enzimleri oluşturmada kullanılır. Özelliklerine bakıldığı zaman;
- Canlı vücudunda sentezlenmezler.
- Bu bileşiklerin yapılarında C (karbon), H (Hidrojen), ve O (0ksijen) atomlarının üçü bir arada bulunmaz.
- Organizmada yapıcı, onarıcı ve düzenleyici olarak görev yapar.
- Enerji kaynağı olarak kullanılmazlar.
- Enzimlerin yapısına kofaktör olarak katılırlar (mineraller).
Başlıca inorganik bileşenler; mineraller, asitler, bazlar, tuzlar ve hayatımızın olmazsa olmazı su dur.
Kaynakça:
