Canlıların ortak özellikleri, canlıları cansız varlıklardan ayırmak ve canlıların ortak özelliklerini kavramak, canlı bilimi anlamına gelen biyolojinin en temel konularıdır. Yeryüzünde gözlerimizle görebildiğimiz ya da göremediğimiz birçok canlı vardır. Bilim insanlarının bunların her birini tek tek incelemesi mümkün olamayacağı için canlıları sınıflandırma yoluna gitmişlerdir. Canlıların belirli özellikleri göz önüne alınarak yapılan bu gruplandırmaya sınıflandırma (taksonomi) adı verilmektedir. Sınıflandırmada amaç, fazla çeşit ve sayıdaki canlıların incelenmesini kolaylaştırmaktır.
Uluslar Uluslararası çapta kabul edilmiş ve MEB kaynakları içerisinden elde edilmiş bilgiler doğrultusunda baktığımız zaman canlılarda şu özellikler ortak olarak kabul edilmektedir.
Canlıların Ortak Özellikleri Maddeler Halinde
- Hücresel Yapı: Canlılar bir hücreden oluşabileceği gibi milyonlarca hücreden de oluşabilirler. Örneğin; Paremesyum, Amip ve Bakteri gibi canlılar tek hücreli iken İnsan, Kedi ve Kiraz gibi canlılar çok hücrelidir.
- Beslenme: Canlılar büyüyüp gelişmek, enerji kazanmak enerji kazanmak, yalanan yerlerinin onarımı gibi faaliyetlerini gerçekleştirebilmek için beslenirler.
- Hareket: Bütün canlılar çevrelerin de gerçekleşen fiziksel ve kimyasal değişimlere karşı tepki vermektedirler bu tepki canlının gelişmişlik düzeyine göre aktif veya pasif olarak gerçekleşir.
- Üreme: Neslini devam ettirebilmek için bütün canlılar üremek durumundadır. Üremenin temelini ise hücre bölünmesi oluşturur. Canlılarda üreme eşeyli ve eşeysiz olmak üzere iki kısma ayrılmıştır.
- Boşaltım: Canlılar metabolik faaliyetleri sonucunda oluşan atık maddeleri; tek hücreliler hücre zarından, bitkiler gözeneklerden (stoma), hayvanlar boşaltım sistemlerini (böbrek gibi) kullanarak bünyelerinden uzaklaştırır.
- Hücresel Solunum: Canlılar büyüme, onarım, yenilenme gibi bütün faaliyetlerin de enerji kullanırlar. Besinlerin parçalanması ile elde edilen bu enerjiyi solunum yaparak kazanılır. Solunum oksijenli solunum ve oksijensiz solunum olarak incelenmektedir.
- Organizasyon: Atomlar birleşerek molekülleri, moleküller de birleşerek organelleri ve hücrenin diğer kısımlarını oluşturur. Tüm canlılar bu şekil de belirli bir organizasyona sahiptir. Organizasyon tek hücreliler de organellerin iş bölümü ile olurken çok hücrelilerde benzer hücrelerin bir araya gelerek görev paylaşımı ile olur.
- Büyüme ve Gelişme: Canlılar büyür, gelişir, yaşlanır ve ölür. Büyüme tek hücreli canlılarda sitoplâzmanın hacimce ve kütlece artışı ile çok hücreli canlılarda ise hücre sayısının ve hacminin artışıyla sağlanır. Gelişme ise canlının sahip olduğu yapıların zamanla değişerek fonksiyonel olarak olgunlaşmasıdır.
- Homeostazi: Canlılar değişen çevre şartlarına göre iç dengeyi kararlı tutmak zorundadır. Canlıdaki tüm sistemler Homeostaziyi dengede tutmak üzere çalışır.
- Çevresel Uyarılara Tepki: Canlılar çevreleri ile uyum içinde olabilmek ve hayatta kalmak için iç ve dış ortamlarda meydana gelen değişimlere göre tepki gösterirler. Bu tepkiler canlı türüne göre değişim gösterir. Örneğin Köpekler ses duyduğu zaman kulaklarını dikleştirirken insanlar sıcak bir cisme dokunduğu zaman ellerini hızla geri çekerler.
Bu özellikler hayatın devam edebilmesi için tüm canlılarda ortak olarak bulunmaktadır. Canlının yaşamsal fonksiyonları açıdan hayatın devam edebilmesi için gerekli bu özellikler zamanla değişim gösterse de amaç bakımından her biri ortaktır. İnsanlar ya da hayvanlar ve mikroorganizmalar ile beraber akla girecek tüm canlı mekanizmalar adına, bu maddeler canlıların ortak özellikleridir.
Kaynakça
- Selin B.S. (2017). Canlıların Ortak Özellikleri ve Canlı Farkındalığı Konusunun Öğretiminde Grafik Roman Kullanımının İlkokul Dördüncü Sınıf Öğrencilerinin Akademik Başarısına Etkisi Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Ana Bilim Dalı
- bilgioloji
- biyolojisitesi
- avys omu