İneklerde Brucella abortus ‘a bağlı abortlar gebeliğin ikinci yarısında şekillenir. Etken, Brucella abortus ’tur. Bu bakteri fagositik hücrelerde ve lenfoid dokuda hem çoğalır, hem de yaşamını sürdürür. Enfekte inekler, diğer hayvanlara hastalığı bulaştırmak açısından en önemli kaynaktır. Enfekte inek dışında uterus akıntısı, aborte fötus ve plasenta da enfeksiyon kaynağı olarak görev yapmaktadır. Bulaşma enfekte atık ve akıntıların alınmasıyla olmakla birlikte, boğalar da bulaşmada bir role sahiptir.
Enfeksiyonun kaynağı enfekte materyallerle kirlenmiş gıdaların alınmasıdır. Hastalık pubertasa ulaşmış hayvanlarda şekillenmekte ve bu hayvanlarda uzun süre devam etmektedir. Organizma muhtemelen nazal ve oral boşluğa penetre olmaktadır. B. abortus önce lenf nodüllerine lokalize olur sonra bakteriyemi esnasında gebe kornuya geçer ve chorioallontoik trophoblast hücrelerinde çoğalır. Fötusta bakteriyemi, trophoblast hücre içinde etkenin çoğalmasına bağlı gelişir. B. abortus chorioallantoik trophoblast hücrelerine büyük affinite duyar. Trophoblast hücreleri yapısında bulunan eritritol ve hormonlar nedeniyle B. abortus için uygun bir büyüme ortamıdır.
Etken, plasentitise neden olur. Ciddi olgularda intercotyledonar bölge kuru ve kalın olup ve çatlaklar vardır, bu haliyle moraccan derisine benzemektedir. Ayrıca intercotyledonar bölgede kalın sarımsı eksudat bulunabilir. Cotylodonlarda nekroz odakları vardır. Bazen bu bölgeler yapışkan kokusuz kahverengi bir eksudatla kaplı olabilmektedir.
Brucelle ile enfekte fötusun abomazum sıvısı oldukça bulanık ve limon sarısı rengindedir ve flakonlar içermektedir.
En önemli klinik bulgu abortusdur. Abortus çoğunlukla gebeliğin 5. ayında gerçekleşir. Abortus sonu sıklıkla retentio secundinarum ve metritis şekillenmektedir. Bazen buzağılar zayıf doğabilir bu buzağılar portör olarak yaşamlarını sürdürür.
Tanı
Tanı için plasenta bulguları ve fötal abomazum sıvısının görüntüsü önemli ip uçlarıdır. Kesin tanı için fötal dokulardan etkenin izolasyonu gereklidir. Etken fötal abomazum sıvısından, akciğer, plasenta ve uterus akıntılarından izole edilebilir. Aynı zamanda kolostrum, süt, karaciğer, dalak ve mekonyum da izolasyon amacıyla kullanılabilmektedir. Ayrıca enfekte inekler serolojik olarak da saptanabilir.
Tedavi ve Kontrol
Tedavi ve Kontrol için populasyondaki riski azaltmanın en iyi yolu aşılamadır. Brucella türleri, tüm dünyada rastlanılan önemli zoonozlardandır. Mezbaha çalışanları büyük bir risk altındadır. Ayrıca etkenle kontamine süt veya süt ürünleri (peynir), aborte fötusla temas ile etken insanlara bulaşabilmektedir. İnsanlarda brucellozise ait klinik semptom baş ağrısı, düzensiz ateş, eklem ağrıları ve zayıflama görülmektedir. Tedaviden sonra nüks pek olmamaktadır. Erken tanı tedaviyi kolaylaştırmaktadır.
Prof.Dr. Ayhan Baştan
Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi
Doğum ve Jinekoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi