Atların Günlük Enerji İhtiyacı Nedir?. Bu yazımızda atların günlük olarak besinlerden alması gereken enerji gereksinimleri hakkında bilgiler vermeye çalışacağız. Atlar için hazırlanacak günlük rasyonun enerji düzeyleri, sindirilebilir enerji (SE) olarak megakalori (Mkal) birimiyle belirtilir. Ergin, damızlık dişi, çalışmayan atlar (yaşama payındaki atlar) için bireyler arasındaki yaradılış ve aktivite farklılıklarına göre ayarlamada kullanılabilen 3 sindirilebilir enerji (SE) tüketim düzeyi (en az, ortalama ve yüksek) bulunmaktadır.
Önerilen en düşük sindirilebilir enerji (SE) tüketimi (“ en az ”), geleneksel olarak “kolay bakılanlar’ şeklinde tanımlanan atlara uygundur. Bu atlar, ortalama rasyon enerjisinin daha azı ile vücut ağırlığını sürdürebilir, oysa “zor bakılanlar ’ vücut ağırlığını sürdürmek için ortalamanın üzerinde enerjiye gereksinim duyarlar. “Yüksek” sindirilebilir enerji (SE) gereksinimi bu atlara uygulanır. Atlar arasındaki farklılıklar, yaradılış isteyerek yapılan aktivite veya sindirim sistemi kapasitesindeki bireysel farklılıklardaki değişiklikler nedeniyle ortaya çıkabilir.
Hava koşulları, özellikle atlar bir barınağa sahip değilse, atın enerji gereksinimi üzerine büyük bir etkiye sahip olabilir. Atların sindirilebilir enerji gereksinimi üzerine soğuk stresinin öngörülen etkisi açıklanmıştır. Atlar bit hayli düşük sıcaklıklara uyum gösterebilir fakat enerji gereksinimleri, herhangi bir zamanda düşük kritik sıcaklığın (DKS) altına düşen sıcaklıklarda artar. Soğuk stresi, düşük kritik sıcaklığın DKS ’nin altındaki bir çevre sıcaklığı veya soğuk, rüzgar veya yağış bir aradaysa oluşabilir. Yaşama payı düzeyindeki 500 kg canlı ağırlığındaki (CA) atların yem gereksinimleri üzerine soğuk stresinin beklenen etkileri tabloda gösterilmiştir.
Atların günlük enerji ihtiyacı çeşitli yem bileşenlerinin sindirimi ile enerji elde ederler. Atlar, yaşama payı düzeyindeki günlük enerji gereksinimlerinin büyük bir kısmını kalın bağırsaklarındaki selüloz sindiriminden türetirler. Selüloz sindirimi, tek başına, laktasyondaki, büyüyen ve egzersiz yapan atların enerji gereksinimlerini karşılamak için genellikle yeterli değildir. Kuru otun, ata günlük olarak verilen porsiyonunun, bir tahıl veya ticari olarak üretilen bir yoğun yem karışımı ile yer değiştirmesi, daha yoğun enerjili bir rasyonla (daha fazla SE/kg yemde) sonuçlanır. Tahıl tanelerinde ve çoğu ticari yoğun yem karışımlarında ana enerji kaynağı nişastadır. Nişasta, çoğunlukla ince bağırsakta yıkımlanır ve glikoz olarak emilir. Rasyonun enerji yoğunluğunu artırmak için bir diğer yol rasyona yağ katmaktır. Yağ, nişastanın yaklaşık 2.25 katı ve selülozun yaklaşık 4 katı SE içerir. Ticari olarak üretilmiş yoğun yemlerin çoğu % 4-8 ek yağ kapsar.
Yalnız tahıl tanelerinden oluşan bir rasyon atın enerji gereksinimini karşılayabilecek olmakla birlikte, bu tip bir rasyon atlara asla verilmemelidir. Yüksek miktarda nişasta ve düşük miktarda selüloz içeren rasyonların mide ülserleri, kolik ve laminitisin görülme oranındaki artış ile ilişkisi vardır. At rasyonlannda selülozun en düşük kabul edilebilir düzeyi, araştırma denemeleri ile saptanamamıştır. Bununla birlikte, pratik yemleme denemelerine dayanarak, % 20 Asit Deterjan Fiber (ADF) ve % 35 Nötral Deterjan Fiber (NDF) çoğu at rasyonları için uygun en düşük değerlerdir. En az % 60 kaba yem (kuru ot veya çayır otu) içeren rasyonlar yeterli selülozu sağlayacaktır.
Ergin gebe olmayan atlarda enerji yetersizliği, ağırlık ve vücut kondisyonunda bir düşüş ile sonuçlanır. Büyüyen atlarda enerji yetersizliği, ağırlık kaybı (enerjinin ciddi kısıtlanması) veya büyüme hızında bir azalmaya yol açabilir. Damızlık kısraklarda enerji yetersizliği, ağırlık kaybına, gebelik süresince ağırlık kazancında azalmaya veya üreme etkinliğinde düşüşe neden olabilir. Damızlık kısraklar, enerji veya besin maddelerince yetersiz rasyonlar verildiği zaman, fötal büyüme veya laktasyon gereksinimlerini karşılamak için kendi vücut dokularını yıkımlayacaktır.
Atların günlük enerji ihtiyacı, aşırı enerjili rasyonlar ağırlık kazancı ile sonuçlanır. Aşırı ağırlık kazancı obezite ile sonuçlanabilir. Atlar düzenli olarak tartılmadığı zaman, öznel bir kondisyon skorlama sistemi, vücut kondisyonunu izlemek için kullanılabilir. En yaygın sistemlerden biri, 1 ’den (çok zayıf) 9 ’a (çok şişman) kadar bir skala kullanarak vücut yağlılığı üzerine atı değerlendirmektir. Çoğu at, en az 4 ve 7 ’yi geçmeyen bir kondisyon skorunu sürdürmelidir. Damızlık kısraklar en az 5’ lik bir kondisyon skorunu korumalıdırlar. Kondisyon skorundaki bir değişiklik, yağ kazancı veya kaybına işaret edecektir ve rasyonun enerji içeriğini değerlendirmek için bir işaret olmalıdır.
Vücut Kondisyon Skor Sistemi
| Skor | Tanımlama |
| 1 | Kaburgalar, bel, kalça kemikleri vb. üzerini kaplayan yağ yoktur. Gövdede tüm çıkık kemik yapılar son derece belirgindir. Boyundaki kemikler görülebilir. |
| 2 | Kaburgalar, omuz, bel ve kalça bölgesi iskeletleri çıkıntılıdır. Boyun çok incedir. |
| 3 | Kaburgalar, omuz, bel ve kalça açık bir şekilde fark edilebilir fakat biraz yağ örtüsü hissedilebilir. Boyun incedir. |
| 4 | Kaburgalar hafif bir şekilde görünür. Bir miktar yağ örtüsü kaburgalar, bel ve kuyruk başında hissedilebilir. Boyun ince değildir. |
| 5 | Kaburgalar, bel, omuz ve kalça üzeri bir miktar yağla kaplanmış. Kaburgalar belirgin değil, sırt düz olabilir. Vücut bölümleri belirgindir fakat düz bir şekilde birbirine karışır. |
| 6 | Kaburgalar üzerinde ve kuyruk başında daha fazla yağ birikimi vardır. Sırt düz olabilir veya hafıf bir kıvrıma sahiptir. Boyun dolmaya başlar. |
| 7 | Kaburgalar üzerinde yağ birikimi ve kuyruk başı yumuşak hissedilir. Vücut bölümleri (omuzdan boyuna, kaburgalardan omuza) arasında belirginlik azalmıştır. Boyun en üst noktasına doğru dolmuştur. |
| 8 | Kaburgaları hissetmek zordur. Sırt dikkat çekecek derecede kıvrıma sahiptir. Boyun kalındır. Kuyruk başı çok yağlı ve yumuşaktır. |
| 9 | Kaburgalar, omuz ve kuyruk başı üzerinde birikmiş yumuşak, kalın bir yağ vardır. Boyun çok kalındır ve omuz başı belirginliğini kaybetmiştir. Butlar arasında, yan bölgelerde ve omuz arkasında yağ birikimi dikkatçeker. |
| Kaynak: Henneke ve ark.’ndan alınmıştır. |