Atlarda yemleme kuralları, Atların kolik, arpalama ve obez olmamaları için aşırı konsantre yem almaması gereklidir. Atlar için bir öğünde kullanılabilecek tahıl veya konsantre yem miktarı canlı ağırlığın % 0.2-0.4’ünü geçmemelidir. Örneğin 500 kg canlı ağırlığındaki bir ata bir öğünde en fazla 1.4-2.3 kg konsantre yem verilmelidir.
Atlarda grup içi hiyerarşi ve liderlik aşırı olduğundan zayıf olanların az yem tüketmemesi için grup yerine ferdi yemleme yapılmalı rasyonlar ferdi hesaplanmalıdır. Sadece hesapla yapılan bir rasyona tamamen güvenmek doğru değildir. Rasyonların etkileri atlar üzerinde gözlemlenmelidir.
Hafif çalışma veya dinlenme günleri için dinlenmeye başlanılacak günden önceki gece, tahıllar veya konsantre yem 1/3 oranında azaltılır. Azaltılan miktar kadar iyi kalitede kuru ot veya uzun kesilmiş yonca kuru otu + çayır kuru otu karışımları verilir. Bu işlem rasyonun enerjisini azalttığı için atlarda agresif veya hiperaktif davranışlar ve buna bağlı oluşabilecek myopati ve kas yırtılmaları gözlenmez. Tekrar konsantre yem veya tahıllar verilecekse çalışma gününden sonraki 2. güne kadar basamak basamak artırım yapılır. Öğünler hacimle değil kg olarak belirlenmelidir.
Çalıştırılacak bir atın kaba yem alımı kontrol edilmeli ve midesinin bir bölümü mutlaka boş kalmalıdır. Önce konsantre yemler sonra kaba yemler verilmelidir. Konsantre yem egzersizlerden 1 saat önce veya sonra verilmelidir. Gece öğününde kaba yem % 60 konsantre yem % 40 olduğundan kaba yem gece boyunca tüketilip, sindirildiğinden mide hacmi azalmıştır. Egzersizden önce suyla kaba yemlerin ıslatılması hem tozlu yemlerin akciğeri irrite etmemesini hem de iştah ve sindirimin hızını artıracağı için önerilmektedir.
Terli veya ısınmış atlara egzersizden hemen sonra çok miktarda ve soğuk, su verilmez. Egzersiz bittikten sonra ılık su birkaç yudum en fazla 1 litre içirilebilir. At soğumaya başladığında veya egzersiz bittikten 10 dk sonra (bu süreçte kuru ot verilebilir) biraz daha fazla su içirilebilir ve tekrar egzersize devam edilebilir. Sudan sonra konsantre yem verilebilir. Bir ata egzersiz aralarında az miktarlarda soğuk su içirilmesi kolik sebebi değildir. Egzersize devam edilmeyecekse soğuk su verilmez. Atların teri üzerinde kurumamalıdır. Hemen bir havlu ile kurutulmalı ve padok ortamında karşılıklı camların hava akımı yapması önlenmelidir. Terli atlar dışında atların önlerinde su sürekli bulundurulmalıdır. Atlar üzerlerinde binici varken genellikle gerginlik, ağırlık ve heyecandan dolayı su içmezler.
Yonca kuru otu kullanılmayıp çayır kuru otu rasyonda kaba yem olarak kullanılıyorsa konsantre yemin her kg’ı için 15 g DCP veya 10 g kalsiyum karbonat rasyona eklenmelidir. Bu miktarlar paratroid fonksiyonunu baskılamaksızın iskelet gelişimini, egzersizlerde terle kaybolan Ca ve P kaybını da karşılar.
Suluklarda su, akar özellikte, bekletilmemiş olmalı veya otomatik suluklar kullanılmalıdır. Sulukların ve diğer kullanılan aletler ile çevrenin mekanik ve mikrobiyel olarak genel temizliği ve dezenfeksiyon işlemleri periyodik olarak yapılmalıdır.
Rasyon her öğün için taze olarak hazırlanmalıdır. Eski tüketilmeyen artık yemler, yeni yem verilmeden önce uzaklaştırılmalıdır. Rasyonlar lezzetli, ekonomik ve pratik hazırlanmalı kompleks karışımlar olmamalıdır.
Yem öğünleri sabah, öğle ve gece olmak üzere günde 3 kez ve düzenli aralıklarla sunulmalıdır. Kaba yemin 1/4’ü sabah, 14’ü öğlen ve 1/2’si gece öğününde verilmelidir. Atlara genel olarak belli dönemler için aynı yemleri vermek ve yem değişikliği yapmamak doğru bir yaklaşımdır. Ancak yem değişiklikleri yapılacaksa bir öğündeki değişim miktarı 500 g/gün’ü veya toplam değişiklik rasyonun 1/4’ünü geçmemelidir. Yem değişiklikleri 7-10 gün gibi kısa aralıklarla yapılmamalıdır. Yemler iyi karıştırılmalıdır. Hayvanın yemi seçmemesi için yemler peletli veya ıslatılmış olmalıdır. Atlarda yemleme her gün aynı saat ve yerde veya padokta yapılmalıdır. Yarış atları diğerlerinden farklı olarak terbiye veya eğitimleri bakımından günde 3-4 kez yemlenmelidirler.
İlk olarak kaba yem seçilmeli sonra konsantre yemlerle rasyon dengelenmelidir. Kaba yem kuru maddesinde maksimum Yo 38 ADF bulunmalı, ağaç kıymığı, küf ve toz olmamalıdır. Yemler kuru ve serin yerlerde böcek ve kemirgen kalıntıları yönünden temiz, küfsüz, nemsiz, topraksız, kumsuz, tozsuz, kirsiz, artık ve kontamine olmayan ve donmamış olmalıdır. Tozlu yemler akciğer problemlerine karşı hafif ıslatılabilir.
Mineral katkıları veya yalama taşları su ile birlikte (terli atlar hariç) ad libitum verilebilir. İz element tuzları at rasyonlarına % 0.1-0.5 oranında katılmaktadır. Yağ içeriği yüksek yemlerin okside olmamaları için antioksidan kullanılmalıdır.
Padok aydınlık olmalı yemliklerdeki yem görülebilmelidir. Yemlikler köşelerde, at nasıl normal duruyorsa veya biraz aşağıda olmalıdır.
Atların padok içinde de egzersiz yapabilmesine ve dışarıda ise güneşte günde en az 2-3 saat dolaşmasına imkan sağlanmalıdır. Kaba, aşın ve ani hareket yapmaları önlenmelidir. Atlar istenen kondisyonlarına birden değil yem kısıtlaması ve egzersizlerle yavaş yavaş getirilmelidir.
Atlarda yemleme esnasında gözlemler yapılmalı odun kemirme, toprak yeme, yaralanmalar ve anormal durumlar belirlenmelidir.
Elle yemleme yapılmamalıdır. Elle besleme atın terbiye ve eğitimi için ödüllendirmelerde uygulanmalıdır.
Dışkıda parazit kontrolleri haftada en az 2 kez yapılmalıdır.
İki ayağı üzerinde zaman zaman kişneyebilme atın sağlıklı ve iyi yem aldığının önemli bir işaretidir. At yetiştirmenin bir sanat olduğu ve atlarla ilgili tüm faaliyetlerin özenle yapılması gerektiği asla unutulmamalıdır.
Kaynakça
Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları, Prof. Dr. Mustafa SARI, Prof. Dr. İ. Halil ÇERÇİ, Prof. Dr. Duran BOLAT, Prof. Dr. Ahmet G. ÖNOL, Prof. Dr. Suphi DENİZ, Prof. Dr. M. Ali AZMAN, Prof. Dr. Kazım ŞAHİN, Prof. Dr. Talat GÜLER, Doç. Dr. Pınar Tatlı SEVEN, Doç. Dr. M. Akif KARSLI, Doç. Dr. Nurhan ŞAHİN, Doç. Dr. Hüseyin NURSOY, Doç. Dr. Mehmet ÇİFTÇİ , Yrd. Doç. Dr. N. Tuğba BİNGÖL, Medipress, Mart 2008, 287-288.